Laboratoriya hesabatı Ad: Məhin Soyad: Babayeva
Yüklə 6,37 Mb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Tapşırıq yerinə yetirildikdən sonra (san) Normal Vəziyyətdə
- Tapşırıq yerinə yetirildikdən sonra Normal Vəziyyətdə
- Tapşırıq yerinə yetirildikdən sonra Normal vəziyyətdə
|
Laboratoriya hesabatı
Ad:Məhin Soyad: Babayeva Məktəb: A.S.Makarenko adına humanitar fənlər təmayüllü Respublika gimnaziyası. Tarix:02:02:2016 Mövzu: ”Ürək orqanizmimizin yorulmayan mühərrikidir”. Məqsəd: Müxtəlif fiziki işlər zamanı ürək döyüntülərinin sayının 1 dəq ərzində dəyişməsini şagirdlərlə müşahidə edərək ,nəticədə bu cür fiziki işdə maksimum vurğu zamanı ürək kameralarının 1 vurğu ərzində nə qədər zaman müddətində sistola və diastola vəziyyətində olduğunu hesablamaq.Şagirdlər daha sonra və labdisk proqram təminatının ürək ritmi sensorundan istifadə etməklə fərziyyələr hazırlayır nəticə olaraq bu cür sürətli işin səbəbini tapır. Metodologiya Müşahidə , Təcrübə
Eksperiment Ölçmə.
Təqdimat və nəzəriyyə: Ürək orta döş xəttindən sol tərəfdə yerləşir. Yetkin insanda hər kəsin ürəyi təqribən öz yumruğu boydadır. Onun çəkisi 250-300 qrama bərabər olur. İnsanm ürəyi dörd kameralıdır. Yuxarı tərəfdə qulaqcıqlar, aşağı tərəfdə isə mədəciklər yerləşir. Mədəciklərin əzələləri qulaqcıqların əzələlərindən qalındır. Sol mədəciyin əzələləri isə daha qalındır.  
Qulaqcıqlar və mədəciklər arasında taylı qapaqlar, mədəciklərlə damarlar arasında aypara qapaqlar yerləşir. Kameraların ritmik olaraq yığılıb açılması ürək döyüntülərini əmələ gətirir. Normal vəziyyətdə 1 dəqiqə ərzində ürək 70 -75 dəfə döyünür. Ürək sakit halda sutkada 100000-dəfə yığılır bu zaman müddətində onda 10 tona qədər qan keçir. Insan ürəyi 4 kameralıdır tam arakəsmə ilə sağ və sol hissələrə ayrılmışdır. Ürəyin 1vurğusu isə 0.8 saniyyə çəkir . 0.8 saniyyə ərzində 0.4 san ümumi boşalma 0.4 saniyyə ərzində isə yiğılma vəziyyətində olur . Ürək kameralarından : Mədəciklər 0.8 saniyyənin 0.3 san -ni sistola (yığılma), 0.5san-ni diastola (boşalma) vəziyyətində olur. Qulaqcıqlar isə 0.8 san-nin 0.1 san -ni işləyir ,0.7 san -ni dincəlir. Fiziki iş ağırlaşdıqca ürəyə düşən güc də artır 1 ürək tsiklinə sərf olunan zaman dəyişir. A 1 - Labdisk Gensi (Təbiət elmləri).
8.-Ölçmənin aparılması üçün qeydiyyat vərəqi. 9 
Alətlərin qoşulma şəkli: Labdiskin konfiqurasıyası Ürək ritmi göstəricisini vasitəsilə aparılan ölçü işlərini qeydə almaq üçün Labdisk aşağıdakı qaydada işə salınır
Müqəddimə və nəzəriyyə:Müqəddimədə məqsəd əldə olunan bilikləri təkrarlamaq və tədqiqatın gedişatını təşviq edən suallar verməklə şagirdlərin diqqətini dərsin mövzusuna yönəltməkdir . Dərs zamanı şagirdlər tərfindən tətbiq olunan nəzəri əsalar. Eksperiment: Hansı işlər zamanı ürəyin 1 dəqiqə ərzində döyüntülərinin sayı artırması vəya azalmasını yoxlamaq üçün ölçmələrin yerinə yetirilməsi.Labdiskdən istifadə etməklə. Prosedur-Qısa:Nə zaman ürəyin işi daha da intensivləşir? Fiziki işlərin intensivliyindən asılı olaraq orqanizmdə baş verən biokimyəvi reaksiyalarin sürəti də dəyişilir. Sürətli hərəkətlər icra olunduğu zaman hüceyrələrdə gedən kimyəvi reaksiyalar zamanı enerji ilə birlikdə karbon qazı da ayrılır , qanda olan karbon qazının qatılığının artması nəticəsində onun orqanizmdən kənarlaşması da sürətləndirilməlidir , sistemdən zərəli qazın tezliklə kənarlaşdira biləcək mühərrik isə ürəkdir . ( Cümləsindəki məna təcrübə zamanı müəyyən olunmalıdır). Bu cür işin öhdəsindən ürək necə gəlir? Fəaliyyət: Məqsədə çatmaq üçün ilk addım. İndi isə şagirdlərə təcrübə vasitəsilə yoxlamaq üçün verilən tapşırıqlara uyğun bir sira fərziyyələr irəli sürmələri tapşırılır. ( vərəqələr şagirdlərə verilir). Verilmiş cədvəllər nəticədə sonda tamamlanır.(tapşırıqdakı məsələ həll olunur.) 1 .ci şagird əvvəlcə normal sonra isə “Qaçış” məktəbyanı sahədə 1 dəqiqə qaçış-tapşiriğıni yerinə yetirdikdən sonra ürək döyüntülərinin sayını Labdisk adlı cihazla ölçür. 2. 2-ci şagird əvvəlcə normal sonra isə “Həyətyanı sahədə 1 dəqiqə ərzində torpağı belləmək” -tapşiriğıni yerinə yetirdikdən sonra ürək döyüntülərinin sayını Labdisk adlı cihazla ölçür. 3. 3- ci şagird əvvəlcə normal sonra isə 1 dəqiqə ərzində “ Oxu” -tapşiriğıni yerinə yetirdikdən sonra ürək döyüntülərinin sayını Labdisk adlı cihazla ölçülür. Əldə edilmiş rəqəmlər əsasında Məqsədə tam şəkildə nail olmaq üçün hesablamalar aparılır və tapşırıq vərəqəsinə qeyd olunur.( İşin aparıldığı yerdəcə) Məqsədə çatmaq üçün ikinci addım. Əldə edilmiş rəqəmlər əsasında Məqsədə tam şəkildə nail olmaq üçün sinif otağına qayıdılır hesablamalar aparılır və tapşırıq vərəqəsinə qeyd olunur .Nəticə çıxarılır. Nəticələr .Şagirdlər birgə iş zamanı aşağıdakı ümumi bir fikrə gəlirlər.(Nəzəri hissə). Şagirdlər həyata keçirdikləri 3 tapşırığın nəticələrini birlikdə nəzərdən keçirirlər. Bunun üçün Labdiskin ürək ritmi göstəricisindən istifadə olunur . Bunlardan istifadə etməklə fiziki işlərin hansında ürək ritmlərinin tezliyinin artması və ya azalması müəyyən olunur . Biz ətraf mühitdə gördüyümüz işlər zamanı ürəyimizin ritmləri dəyişir. Ürəyimizin döyüntüləri ya artır ya da azalır. Bu cür baş verən dəyişmənin səbəbi nədir? Fiziki işlərin intensivliyindən asılı olaraq orqanizmdə baş verən biokimyəvi reaksiyalarin sürəti də dəyişilir. Fiziki iş zamanı orqanizm daha çox enerji sərf edir .Enerji isə maddələr mübadiləsi zamanı əldə olunur. Bu proses avtomobilin hərəkəti zamanı enerjini yandirması prosesinə bənzəyir .Biz çox gözəl biliri ki, yanmanı təmin edən O2 ( oksigen ) qazıdır.(kimya) Eynilə orqanizmdə də yanma prosesini təmin edən də oksigen qazıdır.Sürətli hərəkət üçün isə çox enerji lazım gəlir .Deməli orqanizmin hər bir hüceyrəsinə çox miqdarda oksigen çatmalıdır .Qısa desək -“Daha çox oksigen daha çox enerji”. Bəs heç düşünürükmü ,orqanizmimizi oksigenlə təmin edən ,onu hər bir hüceyrəyə ötürən nədir? Artıq məlumdurki orqanizmdə nəqliyyat funksiyasını yerinə yetirən Qandır.Qan sürətlə axdıqda oksigenin hüceyrələrə çatdırılması sürətlənir. Bu işi müvəffəqiyyətlə yerinə yetirəcək orqan əlbəttəki orqanizmimizin yorulmayan mühərriki Ürəkdir. Mühərrik işləyərək borularda mayenin hərəkət etməsini təmin edir. Mayenin sürətli axması üçün mühərrik daha güclü işləməlidir. Mayenin sürətli axması zamanı hüceyrələrdən daha çox qan keçər və orqanizm lazımi qədər oksigenlə təmin olunar . Normal halda və ya fiziki işlə məşğul olarkən damarlarımız adlanan borularda qanın sürətli axmasını təmin edən ürəkdir. Yalniz fiziki iş zamanı ürəyin döyüntülərinin sayı dəyişir ? Daha hansı hallar ürək ritmini dəyişə bilər? Q İnsanda ürək döyüntüləri (Ü.d) ilə nəbz vurğuları (N.v.) arasında asılılığı qrafiki: Ü,d
 
 N.v
İnsanda ürək tsiklinin dəyişəsinin (Δt) ürək döyüntülərinin (Ü.d) sayından asılılığı qrafiki: Ü (Δt) Fiziki işdən başqa daha nələr ürək döyüntüsünü dəyişir? Ürək döyüntüsü yaşa görə də dəyişir .Dölün ürək döyüntülərinin sayı ananın ürək döyüntülərinin sayından 2 dəfə çox olur. Ü Ürəyin işinə təsir göstərən amillər aşağıdaki cədvəllə göstərilə bilər.
Ü  rək öyüntüsü,
70-75
N   orma Ürək öyüntüsü,
 Adrenalin
 Kalium duzları
 Ürək öyüntüsü,
Kalsium duzları Şagirdlərin hesablama apararaq tamamladıqları vərəqələr.
Tapşırığın adı:1dəqiqə ərzində kitab oxu . Şagirdin adı :Bağırzadə İsmayıl.
Hər bir şagirdin əldə etdiyi nəticələr təhlil olunur iş vərəqələrindəki boşluqlar tamamlanır. Yekun suallar Sual1:Qidalanarkən iştifadə etdiyimiz ərzaqlar ürəyimiz üçün nə dərəxədə təhlükəli vəya xeyirli ola bilər ? Cavab1: Xeyirli:1. Cəfəri - bu göyərtinin cəmi bir qaşıq şirəsi arterial təzyiqi azaltmağa kömək edir. 2. Təzə pomidor - tərkibində olan maqnium sayəsində ürəyi möhkəmləndirir, damarların tonusunu artırır. 3. Ərik - ən yaxşı kalium mənbəyidir. Zərərli: 1.Geç qalxıb, gec yemək. 2.Acmadan yemək. 3.Yatmadzan əvvəl yemək. 4.Düzgün qidalanmamaq. 5.Davamlı oturmaq, hərəkətsiz qalmaq. 6.İdman etməmək 7.Davamlı, həddindən artıq stressə məruz qalmaq 8.Yağ toxuması artımı ilə kilo almaq 9.Həddindən artıq spirtli içki qəbul etmək 10.Siqaret çəkmək 11.Ürəyimizi, bir şikayət olana qədər heç ağılımıza gətirməmək. Sual2:Emosional dəyişikliklər ürəyin işinə necə təsir edir? Cavab2: Bu zaman vegetativ sinir sisteminin simpatik hissəsinin güclü oyanması baş verir. Qana əhəmiyyətli miqdarda adrenalin ifraz olunur, ürəyin işi artır , arterial təzyiq yüksəlir, qaz mübadiləsi güclənir, bronxlar genişlənir, orqanizmdə oksidləşmə və energetik proseslər intensivləşir. Sual3:Tapşırıq vərəqələrinizi nəzərdən keçirin hansı nəticələrə gəldiyinizi söyləyin: Cavab3 A.Fatimə -Mən apardığımız təcrübəyə əsasən belə qənaətə gəldim ki ,sürətli qaçış zamanı ürək döyüntülərimin sayı təxminən 2 dəfə artdı. Buna səbəb fiziki işin ağırlığı və bunun üçün orqanızmə daha çox enerji yandırmasıdır. B.İsmayıl- Mən isə yoldaşlarıma müqayisədə daha az enerji sərf etdim ürək döyüntülərimin sayı az dəyişdi . Y.Ümid-Mən apardığımız təcrübəyə əsasən belə qənaətə gəldim ki ,bellə iş zamanı ürək döyüntülərimin sayı təxminən 2 dəfə artdı. Buna səbəb fiziki işin ağırlığı və bunun üçün orqanızmə daha çox enerji yandırmasıdır. Sual4:Ürək döyüntülərini bədənimizin hansı hissələrində hiss oluna bilir? Cavab4:Arteriyaların bədən səthinə yaxın yerləşdiyi nahiyyələrdə(bilək , boyun, gicgah və s.) nəbzi əl ilə hiss etmək mümkündür ( ürək döyüntülərini)..Nəbzin tezliyi ürək yığılmalarinin tezliyinə uyğun gəlir. Orta yaşlı sağlam adamlarda nəbzin sayı dəqiqədə 70- 75 olur. Diqqətiniz üçün təşəkkür edirik. Yüklə 6,37 Mb. Dostları ilə paylaş:
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
lətlər və materiallar:
3 nəfər şagird.
.kompyuter
rafiklər/Cədvəllər:
,d
rək fəaliyyəti avtonom sinir sistemi ilə reflektor surətdə və humoral yolla tənzimlənir . Ürək fəaliyyətini tənzimedən mərkəz uzusov beyində yerləşir.
