Laboratoriya ishi №1 matematik va fizik mayatnik tebranishlarini o‘rganish

Ishning bajarilish tartibi:
1. Monitor ekranining yuqori qismidagi “Start” yozuviga sichqoncha tugmasini bosing.
2. Monitor ekranidan jismning harakat maydoni bilan parametrlar boshqaruvini chizib oling.
3. Boshqaruvchini siljitish orqali ipning eng katta siljishini tanlang hamda so’nish koeffisiyentini va boshlang’ich burchagini qiymatini 1-jadvalga mos o’rnating.
4. Monitor ekrani pastki qismidagi “Start” yozuviga sichqoncha tugmasini bosing va mayatnik tebranishi bilan burchak va tezlik grafigini borishini kuzating.
5. Kompyuter klaviaturasidagi “Pause” tugmasini bosish orqali jarayonni to’xtatib tajribani mashq qiling.
6. Vaqtni o’lchang va undan foydalanib to’la tebranishlar sonini aniqlang.
7. N ta to’liq tebranishlar soni uchun vaqt davomiyligini o’lchashga kirishing, bunda dastlab ipning eng katta uzunligini (130sm) tanlang va har bir o’lchash takrorlanganda 10sm ga kamaytirib boring. Eng kichik uzunlikkacha (90sm) davom ettiring.
8. Ipning uzunligi va unga mos vaqt davomiyligini va tajribada olingan qiymatlarini 2-jadvalga kiriting.
9. Boshlang’ich siljish qiymatini so’nish koeffisiyentini qiymatini yukning eng katta massasini 1-jadvalga mos o’rnating. O’lchash ishlarini 1-tajribadagi kabi -bikrlik koeffisyentini har gal ga kamaytirgan holda amalgam oshiring. O’lchash natijalarini 1-jadvalga kiriting.
1-jadval. So’nish koeffisiyenti , boshlang’ich og’ish burchagi , boshlang’ich siljishi ning qiymatlari.

T.r				T.r
1	0.08	20	10	5	0.08	14	7
2	0.07	18	9	6	0.07	16	8
3	0.08	16	8	7	0.06	18	9
4	0.09	14	7	8	0.05	20	10

2-jadval. O’lchash natijalari.

O’lch. soni	N
1
2
3
4
5

3-jadval. O’lchash natijalari.

O’lch. soni	N
1
2
3
4
5

Natijalarni ishlash va hisobot tayyorlash
Talab qilingan kattaliklarni son qiymatini hisoblang va 2-3-jadvalni to’ldiring.
O’zaro bog’lanish grafiklarini quyidagi tartibda chizing:

• 
  Tebranish davri kvadrati bilan ipning uzunligi grafigi
  
• 
  Siklik chastota kvadrati bilan prujina bikrligi grafigi
  

grafigi qiyaligidan foydalanib quyidagi tenglama orqali ni hisoblang.

ni aniqlashdagi xatoliklarni baholang, javobni va grafikni analiz qiling.
Savollar:

1. 
   Tebranish deb nimaga aytiladi?
   
2. 
   Tebranish davri va chastotasi.
   
3. 
   Garmonik tebranishlar.
   
4. 
   Garmonik tebranishlar differensial tenglamasi.
   
5. 
   Fizik va matematik mayatnik tebranish davri formulalarini keltirib chiqaring.