Laboratoriya işi 2
Yüklə 0,68 Mb.
|
|
Laboratoriya işi 2. Laboratoriya təcrübələri xətti lay modelində deyil, beşnöqtəli lay modelində aparılmışdır. Lay modeli şəkil 3.1-də göstərilmişdir. Təklif olunmuş üsulun nəticələrini müqayisəli şəkildə yoxlamaq üçün təcrübələr aşağıdakı ardıcıllıqla aparılmışdır: Əvvəlcə beşnöqtəli lay modelində yaradılmış məsaməli mühitdə 13 və 14-cü siyirtmələrin bağlı vəziyyətində 10 və 12-ci siyirtmələr açılaraq, neft (müxtəlif neftlər), 4 sıxıcı qabındakı dəniz suyu ilə sıxışdırılaraq, susuz və son neftvermə əmsalları təyin edilir, həmçinin buna sərf olunan sıxıcı dəniz suyunun həcmi (məsamələr həcmi ilə) qeydə alınır. Bundan sonra yenidən beşnöqtəli lay modelində məlum işə uyğun olaraq komponentlərin optimal tərkibi hazırlanaraq ondan 0,1 məsamə həcmində araqatı hazırlayıb 7 vurucu quyusu ilə modelə vurulur. Bunun üçün 10 siyirtməsinin açıq, 12 siyirtməsinin bağlı vəziyyətində 13 və 14 siyirtmələrini növbə ilə açıb-bağlayaraq komponentlər növbə ilə hissə-hissə modelə vurulur. 0,1 məsamə həcmində tərkib laya tam vurulduqdan sonra həmin araqatı dəniz suyu ilə sıxışdırılaraq susuz və son neftvermə əmsalları təyin olunur və bu vaxt son nefrvermə əmsalının təyin edilməsinədək sərf olunan suyun miqdarı (məsamə həcmi ilə) da qeyd edilir. Bu proses də birinci halda olduğu kimi müxtəlif neftlərlə (birinci ilə eyni) aparılır. Üçüncü variantda isə təklif olunan üsulla komponentləri ayrı-ayrılıqda iki quyudan (5 və 7-ci quyularından) vuraraq onların lay daxilində görüşməsinə nail olunur (şəlik 3.2). Bunun üçün 13 və 14 siyirtmələrinin bağlı vəziyyətində 10, 11 və 12 siyirtmələri açılaraq təklif olunan tərkibin hissələri 5 və 7 quyularından modelə vurulur. Ardınca 11 və 12 siyirtmələri bağlanaraq 13 və 14 siyirtmələri açılaraq hər iki quyudan komponentlər dəniz suyu ilə sıxışdırılır. Bu proses susuz və son neftvermə əmsalları təyin olunana qədər davam etdirilir. Bu halda da son neftvermə əmsalının tapılmasına qədər vurulan dəniz suyunun sərfi məsamələr həcmi ilə ölçülür. Bütün təcrübələrin nəticələri cədvəl 3.1-də qeyd edilərək müqayisə olunurlar. Təklif edilən üsulu qiymətləndirmək üçün təcrübələr üç variantda aparılır. Yuxarıda qeyd etdiyimiz kimi şəkil 3.1-də göstərilən model 0,4mx0,4mx0,16m ölçüsündə olub 0,25-0,01 fraksiyalı kvars qumu ilə doldurulduqdan sonra havaya görə keçiriciliyi 0,12 mkm2-ə, məsaməliyi isə 0,33 olmuşdur. Təcrübələrdə istifadə olunan neftlər Palçıq Pilpiləsi və Neft Daşları yataqlarının neftləri olmuşdur. Palçıq Pilpiləsinin neftinin sıxlığı 896-932,5 kq/m3, lay şəraitində özlülüyü 20 mPa·s, tərkibindəki qatranın miqdarı isə 23-25%-dir. İkinci seriya təcrübələrdə Neft Daşları və Sanqaçal-dəniz-Duvannı-dəniz-Xara-Zirə yataqlarının neftlərindən də istifadə olunmuşdur. Bunun üçün əvvəlcə model yuxarıda qeyd edilən kvars qumu ilə doldurulur. Sonra isə məsaməli mühitin quru modeli yüksək vakuum altında neftlə doydurulur. Lay modelinə daxil olan və çıxan neftlərin balans müqayisəsi ilə məsaməli mühitdə neftin həcmi təyin olunur. Aparılmış təcrübələrin nəticələri cədvəldə verilmişdir. Sonra modeldəki qalıq neft məlum işdəki tərkiblə araqatı qismində sıxışdırılaraq son neftvermə əmsalları təyin olunaraq cədvəldə qeyd edilmişdir, eyni zamanda araqatının sıxışdırılması üçün sərf olunan dəniz suyunun həcmi də cədvəldə qeyd edilir. Şəkil 3.1. Lay modelində layların neftvermə əmsalının artırılması üçün termokimyəvi üsulun tətbiqi Sıxılmış hava; 16 – beş nöqtəli lay modeli; Təzyiq tənzimləyicisi; 5, 6, 8, 9 – hasilat quyuları; 3, 4, 11 – sıxıcı qablar; 7 – vurucu quyu; 10, 12, 13, 14 – siyirtmələr; 15- transformator yağı. Bundan sonra təcrübələrin ikinci variantı aparılmışdır. Model birinci variantdakı eyni qum fraksiyalarından doldurularaq keçiriciliyi, məsaməliyi ölçülmüş (birinci variantla eynilik təşkil etmişdir) və yenə də vakuum altında neftlə doydurulmuşdur. Bundan sonra 0,1 məcamə həcmində tərkib hazırlanmışdır (700 sm3 xrom anhidridinin 35%-li sulu məhlulu və 150 sm3 metil spirti+ sulfanol). Bundan sonra məsaməli mühiti təmsil edən beşnöqtəli lay modeli (16) yüksək təzyiq mənbəyinə qoşularaq, komponentlər vurucu quyuya (7) bir-birini əvəz etməklə 3 və 11 qablarından metanol və xrom anhidridinin sulu məhlulu hissə-hissə növbə ilə vurulur. Bu hissələr görüşdükcə ekzotermik reaksiya baş verir. Araqatının hesablanmış həcmi hissələrlə məsaməli mühitə vurulduqdan sonra, 4 qabındakı dəniz suyu ilə araqatı məsaməli mühitdə sıxışdırılır. Məsaməli mühitdən tərkibin, araqatı qismində dəniz suyu ilə sıxışdırıb çıxardığı neft 5, 6, 8 və 9 hasilat quyularının çıxışlarında menzurkalarla ölçülərək nəzarətdə saxlanılır. Bu prosesdə susuz və son neftvermə əmsalları təyin olunmuş, nəticələr isə (müxtəlif neftlərlə aparılan təcrübələrin nəticələri) yenə də cədvəldə qeyd edilmişdir. Son neftvermə əmsalı təyin edildikdə buna uyğun sıxıcı agentin (dəniz suyunun) sərfi də qeyd edilmişdir. Təcrübələrin üçüncü variantı aşağıdakı kimi yerinə yetirilmişdir. Lay modelini kvars qumu ilə doldurarkən bilərəkdən özümüzün seçdiyiniz iki quyu (şəkil 3.2.-də 5-ci və 7-ci quyular) arasındakı kvars qumunu iri dənəciklərdən yığdıq. Bu o deməkdir ki, həmin iki quyu arasında hidrodinamiki əlaqə digərləri ilə müqayisədə, yüksək olur və bu iki quyunu vurucu quyular qəbul edərək, təklif olunmuş tərkibin komponentləri həmin quyulardan ayrı-ayrılıqda vurulur. Komponentlər təqribən bu iki quyu arasındakı məsafənin yarısında, başqa sözlə desək quyuların drenaj zonasının sərhəddində görüşürlər və görüşmə nöqtəsindən başlayan ekzotermik reaksiya hər iki quyunu birləşdirən xətt üzrə yayılaraq, layın böyük bir sahəsini təsirlə əhatə etmiş olur. Aparılan təcrübələr də deyilənləri təsdiqləmişdir. Belə ki, iki quyu arasındakı sahəni hər dəfə qalan hissələrlə müqayisədə daha yüksək və fərqli keçiricilik yaradan qumlarla doldursaq da, ümumi mənzərə dəyişmədi. Yəni hər iki quyudan vurulan tərkib hissələri quyuların drenaj zonasına yaxın məsafədə görüşməklə iki quyu arasındakı xətt boyu (yəni tərkibin hissələrinin paylanması boyu) reaksiya davam olunurdu. Elə bu səbəbdəndir ki, layda (modeldə) reaksiya başlayarkən onun təsir sahəsi təkcə bu iki quyu arasında olan sahəni deyil, həm də komponentlərin yayıldığı sahələrin də təsirlə əhatə olunması özünü göstərdi.
Şəkil 3.2. Lay modelində layların neftvermə əmsalının artırılması üçün termokimyəvi üsulun tətbiqi Sıxılmış hava; 17- transformator yağı. Təzyiq tənzimləyicisi; 5, 6, 8, 9 – hasilat quyuları; 3, 4, 15, 16 – sıxıcı qablar; 7 – vurucu quyu; 10, 11, 12, 13, 14 – siyirtmələr; 18 – beş nöqtəli lay modeli; İkinci seriya təcrübələr isə təklif olunan kompozisiyanın komponentləri aralarında yüksək hidrodinamiki əlaqəyə malik iki quyu vasitəsi ilə həyata keçirilir. Bu təcrübənin sxemi şəkil 3.2-də göstərilmişdir. Belə ki, modeldə süni olaraq 7 və 5 quyuları arasında iri dənəli qumlardan istifadə olunaraq onlar arasında yüksək hidrodinamiki əlaqə yaradılmışdır. Odur ki, modeldə göstərildiyi kimi vurucu quyu kimi həm 7 quyusundan, həm də 5 quyusundan kompozisiyanın komponentləri (metanol və xrom anhidridinin sulu məhlulu) ayrı-ayrılıqda eyni vurma təzyiqi ilə (0,5 atm) məsaməli mühitə vurulur. Bu komponentlər məsaməli mühitdə görüşdükdə ekzotermik reaksiya baş verir ki, bunun nəticəsində layda neftin sıxışdırılması prosesi gedir. Komponentlərin hesablanmış həcmləri modelə vurulduqdan sonra bir neçə saat fasilə verilir, sonra hər iki quyudan komponentləri layın daxilinə sıxışdırmaq üçün laya dəniz suyunun vurulması davam etdirilir. Sıxışdırılıb çıxarılan neft isə 6, 8 və 9 hasilat quyularında quraşdırılmış menzurkalarla nəzarətdə saxlanılmışdır. Hər iki seriya təcrübələrdə həm susuz neftvermə əmsalı, həm də son neftvermə əmsalları ölçülmüşdür. Təcrübələrin nəticələri cədvəldə verilmişdir. Cədvəl.
Yüklə 0,68 Mb. Dostları ilə paylaş:
| ||||||||||||||||