Lim sifat samaradorligini oshirishda xalqaro tajribalardan foydalanish

Yaponiya ta’lim tizimi
Yaponiya ta`limida ``iqtidorli o`quvchi `` tushunchasi yo`q. chunki har bir
o`quvchi alohida iqtidor sohibidir.
Ilg’or mamlakatlar ichida Yaponiya ta’limi o’ziga xos yo’nalishi yetakchi
o’rinni egallaydi. Jumladan, Yaponiya ta’lim tizimining tarkibi quyidagicha:
maktabgacha ta’lim , boshlang’ich maktab , kichik o’rta maktab, yuqori o’rta maktab,
oiliy ta’lim tizimlariga kiruvchi oliy o’quv yurtlari.
Boshlang’ich maktabda o’qituvchilar bolalarni tanqidga, ya’ni o’z xulqining
yomon jihatlarini, maktabdagi kamchiliklarni tanqid qilishga o’rgatishadi. Bundan
ko’rinib turibdiki, o’qituvchi faqat ta’lim berish bilan cheklanib qolmay, bolaning har
tomonlama rivojlanishiga tasir etadi.
Yaponiya rivojlangan davlatlar ichida o’qituvchining maoshi davlat rahbarlari
orasida ham yuqori bo’lgan yagona davlat.
Majburiy ta’lim muhiti. Ta’limning bu pog’onasi 6 yoshdan 15 yoshgacha
bo’lgan bolalarni o’z ichiga oladi. Muhtoj oilalarning bolalariga moddiy yordam
ko’rsatiladi. 
Yuqori o’rta maktab 10-11-12-sinflarni o’z ichiga oladi, bunday maktablarning
kunduzgi, sirtqi, kechki bo’limlari mavjud.
Yuqori bosqich o’rta maktablarda butun o’quv jarayonida o’quvchilar 80 ta
sinov topshirishadi. O’quvchilar majburiy asosiy fanlardan tashqari o’z xohishlariga
ko’ra ingliz tili, texnik ta’lim va maxsus sinovlarga jalb etiladi. 
Universitetlariga yuqori va o’rta maktabning yoki 12 yillik oddiy maktabni
bitirgan o’quvchilari qabul qilinadi. Universitetlarga qabul qilinish 2 bosqichga
bo’linadi: 1-bosqich turar joyda o’tkaziladi, buning uchun yapon tili, matematika,
fizika, kimyo, jamiyatshunoslik, tarix bo’yicha test sinovlaridan o’tkaziladi.
Yaponiyada oliy ta’lim majburiy hisoblanadi va u kasb ta’limi bilan uzviy
bog’liqdir. 
Yaponiyada bolalar tarbiyasida onalarning roli va mas’uliyati ayniqsa kattadir.
Ular farzandlarining aqlli, dono va mehnatsevar bo’lib o’sishlari uchun oila sulolasi
va davlat oldida o’zlarini ma’sul deb hisoblaydi. Yaponiyada oilaviy tarbiya xususida
ko’plab metodik qo’llanmalar va tavsiyanomalar nashr etiladi, radio va televideniya
orqali ko’plab pedagogik maslahatlar berib boriladi.
Yaponiya oilalaridagi uy partalari diqqatga sazovordir. U mukammal, yon
tomonidan muhofazalangan qurilma bo’llib, parta ustida kitob javoni, yoritkich, soat,
qalam, qog’oz, mikrokalkulyator va boshqa zaruruy ashyolar, shuningdek kerak
bo’lib qolgan taqdirda ota-onalarini chaqiradigan signal tugmachalarigacha
o’rnatilgan.
"Oriental Art and Culture" Scientific-Methodical Journal - (3) III/2020
ISSN 2181-063X
385
http://oac.dsmi-qf.uz

---

Yaponiya o’rta maktablarining saviyasi AQSH o’rta maktablari saviyasidan bir
muncha yuqori turadi.
Yuqoridagilardan ko’rinib turibdiki yaponiyada ta’lim tizimi ham shaklan, ham
mazmunan yuksak uyg’unlik kasb etgan. Ibrat olsa, o’rgansa arziydigan jihatlari
ko’p. E’tiborli yana bir tomoni – Yaponiyada faqat milliy an’analar bilan cheklanib
qolmay jahondagi AQSH, Fransiya, Germaniya kabi taraqqiy etgan mamlakatlarning
ilg’or pedagogik ish tajribalari ham ijodiy o’zlashtiril-gan.
Bunday tajribalar Respublikamiz ta’lim tizimini yanada yuqori pog’onaga
ko’tarishda qo’l kelishi shubhasiz. 
Amerika Qo’shma Shtatlari ta’lim tizimi:
Amerikada o’rta ta’lim 12 yil bo’lib
boshlang’ich o’rta va quyi maktablarga bo’linadi. Aksariyat qismi davlat
maktablaridan iborat va ularda o’quvchilarning 88 foizi o’qiydi.Ta’lim
muassasalarini davlat va shahar buyudjetlari moliyalashtiradi, Qo`shma shtatlarda
yalpi ichki mahsulotning 7.5 foizi har yili ta’limga sarflanadi. 12foiz o’quvchilar
xususiy maktablarga boradi, ularning moddiy resurslari ota-onalar, turli mablag’lar va
xayriya mablag’lari hisobidan shakllantiriladi.
Mamalakatlarda ta’lim maskanlari raqamlarga ega emas, ammo ular hududlar
bo`yicha yoki mashhur kishilar nomi bilan ataladi. 
Odatda har bir sinf xonasi televizor va kompyuterga ega. Kompyuter sinflari
yuqori tezlikdagi internetga ulangan. Amerikada nusxa ko’chirish uskunalari juda
ko’p joylashtirilgan. Chunki o’qituvchi tomonidan o’quvchlarga deyarli barcha
vazifalar bosma shaklda beriladi.Boshlang’ich maktabda har yil sinf o‘qituvchisi
o’zgaradi. Boshlang’ich sinflarda matematik bilimlarning hajmi Rossiya va Angliya
maktablari darajasiga nisbatan biroz yengilroq.Ko’paytirish jadvali 3-sinfdan
boshlanadi.
Amerika maktablaridagi o’ziga xos usullaridan biri har bir o’quvchining, ,
Hisobot kartasi”yuritilishidir. Unda o’quvchi 10 xil xatti -harakati bo’yicha
baholanadi. Ota-onalar ushbu karta bilan tanishib borar ekan, farzandlariga
oqsayotgan tomonlarini aniqlab, uni tuzatishga harakat qilishadi.
Amerika pedagoglari haftasiga bir marta 1-3-sinf o’quvchilari uchun “Sevimli
o’yinchoq” metodini qo’llashadi. Bu metodda bolalar o’yinchog`ini tariflaydi.
Mazkur metodni qo’llashdan maqsad bolani uyatchanlikdan xalos bo`lishga,
sinfdoshlari orasida erkin gapirishga o’rgatishdir. Amerikada ta’limni haddan ziyod
demokratlashuvi talabalar bilimining puxtaligini tekshirish va nazorat qilishda
qiyinchiliklar tug’diradi. Shu sababli boy moddiy baza va tajribaga ega bo’lgan
davlatda butunlay savodsiz bo’lgan bolalar ham topiladi.
AQSH da ta’lim tizimining maqbul tomonlarining ijobiy qo’llanishi muhim
ahamiyat kasb etadi.
"Oriental Art and Culture" Scientific-Methodical Journal - (3) III/2020
ISSN 2181-063X
386
http://oac.dsmi-qf.uz

---