Loviya morfologiyasi va sistematikasi

Lima fasoli – Phaseolus lunatus L. – bir yillik, ikki yillik va ko’p yillik shakllarga ega, shulardan faqat bir yilligi xo’jalik ahamiyatga ega. Barg asosi rombsimon, yonbargi va yonguli mayda, gulto’plami ko’pgulli, gullari mayda. Dukkagi keng, yarimoysimon, yassi, 2-3 donli, ochiluvchan. Urug’i yirik, ko’pincha yassi, buyraksimon, ranggi turlicha, ammo ko’pincha oq va mozaikali. Lima loviyasi Amerikadan kelib chiqqan bo’lib, ancha ilgari madaniylashtirilgan. Uning yovvoyi shakllari Markaziy va Janubiy Amerikada uchraydi.

• Lima fasoli – Phaseolus lunatus L. – bir yillik, ikki yillik va ko’p yillik shakllarga ega, shulardan faqat bir yilligi xo’jalik ahamiyatga ega. Barg asosi rombsimon, yonbargi va yonguli mayda, gulto’plami ko’pgulli, gullari mayda. Dukkagi keng, yarimoysimon, yassi, 2-3 donli, ochiluvchan. Urug’i yirik, ko’pincha yassi, buyraksimon, ranggi turlicha, ammo ko’pincha oq va mozaikali. Lima loviyasi Amerikadan kelib chiqqan bo’lib, ancha ilgari madaniylashtirilgan. Uning yovvoyi shakllari Markaziy va Janubiy Amerikada uchraydi.
• Lima loviyasi yetishtiriladigan mamlakatlarda uning navlari juda ko’pdir. MDH mamlakatlarida ushbu loviya sabzavot ekini sifatida bir muncha ahamiyatga ega. Janubiy viloyatlarda esa kechpisharligi va qaynatganda qiyin pishishi sababli uning ahamiyati juda pastdir.

Serqirra loviya yoki adzuki – Ph. AngularisW. Wigt – sharqiy Osiyodan kelib chiqqan tur. Xitoy, Yaponiya va Koreyada keng tarqalgan. Asosan soya yetishtiriladigan joylarda yetishtiriladi. Adzuki don uchun, sabzavot ekini sifatida ekiladi, shuningdek qandolatchilikda, parfyumeriyada va halq tabobatida dorivor o’simlik sifatida foydalaniladi. Yaponiyada pishiriqlar va bo’tqalar uchun un sifatida ishlatiladi. SHuningdek uning unidan upa olinadi va shampun ishlab chiqariladi.

• Serqirra loviya yoki adzuki – Ph. AngularisW. Wigt – sharqiy Osiyodan kelib chiqqan tur. Xitoy, Yaponiya va Koreyada keng tarqalgan. Asosan soya yetishtiriladigan joylarda yetishtiriladi. Adzuki don uchun, sabzavot ekini sifatida ekiladi, shuningdek qandolatchilikda, parfyumeriyada va halq tabobatida dorivor o’simlik sifatida foydalaniladi. Yaponiyada pishiriqlar va bo’tqalar uchun un sifatida ishlatiladi. SHuningdek uning unidan upa olinadi va shampun ishlab chiqariladi.
• Guruchsimon loviya – Ph. CalcaratusRoxb – Himoloy tog’larida yovvoyi holda uchraydi. Hindistonda oziq-ovqat uchun ekiladi. Xitoyda makkajo’xori bilan aralashtirib ekiladi. AQSH, Avstraliya va SHarqiy Afrikada madaniy holda yetishtiriladi.

Tillarang loviya yoki mosh – Ph. AureusPiper – mayda urug’li loviyaning Osiyo turi hisoblanadi. Poyasi qirrali, chirmashuvchi yoki yarimchirmashuvchi, tuklangan. Yon bargi keng tuxumsimon.Bargi juft emas, uchburchaksimon. Gullari sariq yoki binafsharang – sariq. Urug’lari mayda, sariq, yashil.
Mosh Hindiston va Pokistondan kelib chiqqan. U sekin-asta Xitoy, Yaponiya, Afg’oniston, O’rta Osiyo va Afrikaning ayrim malakatlariga kirib borgan. Hozirgi kunda mosh Hindiston, Pokiston, Amerika, Afrika, Yaponiya, Koreya, O’zbekiston, Tojikiston va Azerboyjonda keng miqyosda yetishtiriladi.

E’tiboringiz uchun rahmat!!!☺☺☺