M. F. Ziya yeva, G. X. Ma VL yano va ginekologiya

(o y ko'rish ) 
deb, ayollarning bachadonidan vaqt-
vaqti bilan m untazam ravishda qon kelishiga aytiladi.
H a y z 
b a l o g ’a t g a y e t i s h j a r a y o n i n i n g d a s t l a b k i o y l a r i d a
12— 15 
y o s h la r o ra sid a kuza tilad i. Q iz la r 16— 17 y o s h d a t o ’liq b a lo g ’at 
yoshiga yetadilar. H a y z d a q o n ketishi m a ’lu m b ir m u d d a t — 
3 —6 ku n d a v o m e ta d i. H a y z a y o ln in g b o la t u g ’a d ig a n yoshi 
d a v o m id a qay tarilib , faqat h o m ila d o rlik va k o ’p i n c h a bola 
e m izish d a v r id a k u z a tilm a y d i. H a y z k lim a k s d a v r id a (4 5 — 55 
y o s h d a ) t o ’xtaydi. H a r gal h ayz k o ’rg a n d a ayol 5 0 — 150 ml 
g a c h a
q o n
y o ’q o t a d i .
H a y z q o n i
i s h q o r i y
r e a k s i y a l i ,
q o ’n g ’irra n g d a, shilliq a ralash b o ’lib, u n d a ivish ja r a y o n i kam
b o ’ladi.
Q iz b o la b irin c h i m a r ta h ayz k o ’rg a n d a u n in g o r g a n iz m id a
bir q a t o r o ’zg a rish la r s o d ir b o ’ladi. T a n a shakli b i r m u n c h a
14

---

o ‘z g a r a d i , a y o lla r g a x o s i k k i l a m c h i j i n s iy b e lg ila r p a y d o
b o ‘ladi, k o ‘krak b ezlari k a tta la sh a d i, qo v u stid a j u n l a r p a y d o
b o ‘ladi, ta s h q i va ichki jin s iy a 'z o l a r t o ‘liq yetiladi. H a y z sikli 
h a y z k o ‘r is h n in g b ir in c h i k u n i d a n to kelgusi h a y z n in g b irin c h i 
k u n ig a c h a h iso b qilinadi.
K o ‘p i n c h a h a y z sikli 28 k u n , k a m d a n k a m a y o lla rd a 21 
yoki 30— 32 k u n d a v o m e tadi. H a y z sikli m o b a y n id a ay o llar 
o r g a n iz i m d a turli o ‘z g a rish la r kuzatiladi.
H a y z sikli fiziologik ja r a y o n b o l i b , bu sikl oxirgi h a y z n in g
b irin c h i k u n i d a n to keyingi h a y z n in g b o sh la n ish k u n ig a c h a d ir. 
H o z irg i t u s h u n c h a l a r g a a so s a n h a y z sikli k e c h is h id a 5 ta
b o s q ic h fa rq la n a d i: 1) b o s h m iy a p o ‘stlo g ‘i; 2) g ip o ta la m u s ;
3) gipofiz; 4) jin s iy be z la r; 5) p eriferik a ’z o la r ( b a c h a d o n ,
b a c h a d o n n a y c h a la ri, qin).
B i r i n c h i — o l i y
b o s q i c h g a b o sh m iy a p o ‘s tlo g ‘i 
v a e k s t r a g i p o t a l a m i k s e r e b r a l t u z i l m a l a r ( l i m b i k t i z i m ,
g i p p o k a m p , b o d o m s i m o n ta n a ) kiradi.
Bosh m iya p o \s tlo g ‘i — h a y z siklini b o s h q a r is h va ta rtib g a
so lish v a z if a s in i b a ja r a d i.
B o sh m iy a o r q a li t a s h q a r id a g i
t a ’s iro tla r nerv tiz im in in g pastdagi h a y z siklida ishtirok etuvchi 
b o d i m la r g a uzatiladi.
T a jr ib a va k lin ik k u z a tu v la r s h u n i k o ‘rsa ta d ik i, asa biy 
h o l a t l a r d a jin s iy a ’z o l a r t i z i m l a r i d a b ir q a t o r o ‘z g a ris h la r 
b o ‘lib, h a y z sik lin in g h o la ti va tartibi iz d a n c h iq a d i. A m m o
h o z ir h a m b o s h m iy a p o ‘stlo g ‘ida yoki u n in g b ir o r q is m id a
h a y z siklini b o s h q a r u v c h i m a r k a z a n iq la n m a g a n .
I k k i n c h i
b o s q i c h — g ip o ta la m u s , ora liq m iy a n in g
b o ‘lim i b o 'lib , b ir q a t o r o 't k a z u v c h i nerv tolalari (a k so n la r) 
tufayli b o sh m i y a n in g turli b o 'lim la ri bilan b o g 'liq b o 'la d i. 
S h u n g a k o ' r a u 
m a r k a z i y n e r v t i z i m i n i n g h a y z s ik lin i 
b o s h q a r i s h d a h a m i s h t i r o k e t a d i .
G i p o t a l a m u s d a b a r c h a
p e r if e r i k g o r m o n l a r u c h u n , s h u l a r q a t o r i d a t u x u m d o n l a r
u c h u n h a m re ts e p to r la r bor. D e m a k , g ip o ta la m u s o rg a n iz m g a
a t r o f - m u h i td a n uzatilad ig an im p u lslarn in g bir-biii bilan m ulo q o t 
qilishini ta'm in lay d i. S h u bilan b ir qato rd a , u ichki sekretsiya 
b e z la r i n i n g f a o liy a tid a h a m is h tir o k e ta d i. 
G i p o t a l a m u s d a
s tim u llo v c h i (lib erin lar) va blok lo v ch i (statin lar) g o r m o n l a r
is h la b c h i q a r i l a d i .
S h u l a r q a t o r i d a f o llib e r in va l u tib e r in
gipofizga t a ’sir qiladigan gonado tro p in re liz in g g o r m o n ( G n R G ) ,
lu te in lo v c h i re lizing g o r m o n ( L G R G ) ishlab ch iq arila d i.
15

---

Premordial 
Birlamchi 
follikulalar 
oosit
T u x u m d o n
B achado n
Endometriy:
Funksional 
qavat 
Bazal qavat -j
M iometriy —|
K un la r 
0 -
H a y z sikli
Yetilgan
follikula
Ikkilam chi oosi tnin g 
ajralishi
Sariq tan a
Venoz
lakunala
Ovulatsiya
E nd ometriy 
bezlari