M. M. A lim o V a, sh. S. M a V ju d o V a, S. R. A X m ato va termodinamika

VIII bob. K O M PR ESSO R
36-§. K o m p resso rlar va u la m in g tu rlari
K o m p re s s o rla r tu rli g a z la rn i s iq is h u c h u n x iz m a t q iladi. 
K o m p re s s o rla rd a o lin a d ig a n siq ilg an h a v o , te x n ik a n in g tu rli so- 
h a la rid a k e n g q o 'lla n ila d i. M asalan : siq ilg a n h a v o d a ish lo v ch i 
b o 'lg 'a la rd a , m e ta llu rg iy a s a n o a tid a , o 'c h o q la rg a h a v o p u rk a s h - 
d a , m e ta lla rg a q u rilis h d a : p a rd o z la s h ish la rin i b a ja rish d a , m eta ll 
q u y m a la m in g sirtin i q u m li o q im b ila n to z a la s h d a va h o k a z o la r.
U lar p o rsh e n li, ro 'ta tsio n , m a rk a z d a n q o ch m a va o 'q li kom - 
p re sso rla rg a b o 'lin a d i.
P o rsh en li k o m p re sso rla r. Bir p o g 'o n a li p o rsh e n li k o m p re sso r- 
n in g chizm asin i k o 'rib ch iq am iz (29-rasm ).
P o rsh en (29- a rasm ) p a stg a h a ra k a tla n g a n d a , s ilin d rd a g i b o ­
sim a tm o sfera b o sim ig a n isb a ta n k am ay ib k etad i, n atijad a a tm o s­
fera b o sim in in g kuchi tu fayli s u rish k lap a n i (1) ochilib, silin d r 
h a v o b ila n to yladi. P o rsh e n q a y ta y u q o rig a q a ra b h a ra k a tla n g a n ­
da, s ilin d rd a g i h a v o a tm o sfera b o sim ig a n isb a ta n k atta b o sim bi-
с
29-rasm . B ir p o g 'o n a li- p o r s h e n li k o m p re s s o r
81

---

Ian siqiladi, n atijad a s u ris h k la p a n i (1) yopilib, ta sh q i h a v o n in g si­
lin d r b ila n aloqasi u z ila d i. P o rsh en n in g y u q o rig a q a ra b h a ra k a tla - 
n ish i d a v o m e ta d i va s ilin d rd a h a v o h a y d a s h (2) k la p a n in i va h ay - 
d a s h q u v u rid a g i siq ilg an h a v o q a rsh ilig in i y e n g u n ig a q a d a r siqi­
ladi. S hu d a q iq a d a h a y d a s h k la p a n i ochilib, siq ilg an h a v o p o rsh e n
y o rd a m id a resiv e r (4)ga kelib tu sh a d i.
Bir p o g 'o n a li k o m p re sso rn i 
P - V
k o o rd in a ta d a g i g rafig i (29- b 
rasm )n i k o 'rib chiqam iz.
A B -
s u ris h jarayoni, 
BC -
siq ish jaray o n i, CD - h a y d a s h jara- 
yoni.
Siqish c h iz ig 'i h a v o d a n o lib k e tila y o tg a n issiqlik m iq d o rig a
к о 'га
BC -
izo term ik , 
B C 2 -
a d ia b iatik va BCi - p o litro p ik b o 'lis h i 
m u m k in . Siqish ja ra y o n id a h a v o n i s o v u tis h su v o rq ali a m alg a 
oshiriladi.
Izo te rm ik to ra y ish d a k o m p re sso rn in g ish i q u y id a g i ifo d a d a n
an iqlanadi:
A g a r s o 'rila y o tg a n h a v o n in g m assa sin i M kg, h a jm in i 
v b
m 3 da 
ifodalansa, u n d a ish ifo d asi q u y id ag ic h a ifo d alan ad i:
Izo term ik to ra y ish d a g i olib k e tilg a n issiqlik q u y id a g ic h a aniq-
A g a r s o 'rila y o tg a n h a v o m assa si M kg, hajm i 
V
m 3 d a bo'Isa,
P? 
P?
/ = P1z71 In — = + £ T l n —
1 1 
Pi 
Pi
(141)
(142)
lanadi:
= /о 
yoki Q = L0 
A d ia b a tik to ra y ish d a g i ish q u y id a g ic h a an iq lan ad i:
(143)
u holda:
(144)
82

---

U n d a n tash q a ri a d ia b a tik siq ilish d a k o m p re sso rn in g ishi q u ­
y id a g ic h a an iqlanadi:
l0 = h i - f i !
(145)
b u y e rd a , 
v a /z2- h a v o n in g b o sh langfich va oxirgi e n ta lp iy a k a t­
taliklari.
P o litro p ik to ra y ish d a b aja rilg a n ish q u y id ag ic h a an iq lan ad i:
м-1
^ 1 " - i
P1
(146)
A g ar s o 'rila y o tg a n h a v o m assa si M kg, hajm i 
V
m 3 da berilsa, 
u h o ld a ish q u y id a g ic h a an iqlanadi:
-
и — 1
PiVl
и-1
Pi
(147)
Iz o te rm ik to ra y ish d a v o m id a k o m p re sso rn i ishga tu sh irish - 
d a g i n a z a riy q u w a t i (kVt):
N
P iV ln —
РгУУпХ 
 
P,