Mahalliy byudjet daromadlarini shakllantirish va samaradorligini oshirish istiqbollari

ǀ
ISSUE 6 
ǀ
2022
Scientific Journal Impact Factor (SJIF 2022=4.63) 
Passport: 
http://sjifactor.com/passport.php?id=22230
  
 
314 
UZBEKISTAN |
www.caajsr.uz
 
 
shaharlarda sanoat va xizmatlarning jadal rivojlanishi hisobiga bunday hududlarni 
qisqartirish hisoblanadi.
O‘zbekiston Respublikasini rivojlantirishning beshta ustuvor yo‘nalishi bo‘yicha 
Harakatlar strategiyasida viloyatlar, tumanlar va shaharlarni xalqaro standartlar asosida 
rivojlantirish vazifasi belgilangan va bu vazifani amalga oshirishda quyidagi masalalar 
hal etilgan: 
— Hududlarning ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanish darajasidagi tafovutlarni, birinchi 
navbatda, viloyat iqtisodiyotini modernizatsiya va diversifikatsiya qilishni kengaytirish 
hisobiga sanoat va eksport salohiyatini oshirish hisobiga qisqartirish shuningdek, 
rivojlanish darajasi nisbatan past boʻlgan tumanlar va shaharlarning jadal rivojlanishi 
orqali. 
— Sanoat va xizmat ko‘rsatish sohasining jadal rivojlanishi hisobiga tuman va 
shaharlarning subsidiyaga qaramligini qisqartirish, mahalliy byudjetlar daromad 
bazasini kengaytirish va boshqalar. Bu vazifalarning to‘liq amalga oshirilishi 
mamlakatimiz hududlarini barqaror rivojlantirish hisobidan mahalliy byudjetlar 
daromadlarini oshirish imkonini bermoqda. 
Mahalliy byudjetlar darajasida mahalliy byudjetlarning daromad bazasini ularni 
soliqlar va boshqa majburiy toʻlovlarning alohida turlari bilan birlashtirish orqali tubdan 
mustahkamlash, viloyatlar, shaharlar va tumanlar budjetlarini subsidiyalardan chiqarib 
tashlash hamda bosqichma-bosqich amalga oshirish soliq-byudjet siyosatining ustuvor 
vazifalari, ularning daromadlari yuqori bo‘lgan byudjetlarning taqsimlanishiga 
bog‘liqligini kamaytirish, bundan kelib chiqib, mahalliy davlat hokimiyati organlari 
tomonidan hududlarni ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirish masalalarini hal etish yer 
resurslarini ko‘paytirish va mas’uliyatini tizimli asosda qo‘shimcha zahiralarni aniqlash 
sifatida belgilangan va mahalliy byudjet daromadlarini oshirish hisoblanadi. 
Mahalliy byudjetlar daromadlarini oshirish, mahalliy byudjetlar xarajatlaridan 
samarali foydalanishga erishish, hududlarning barqaror rivojlanishini ta’minlash, 
mahalliy davlat hokimiyati organlarining moliyaviy mustaqilligi va mas’uliyatini 
yanada oshirish chora-tadbirlarini amalga oshirishda ilmiy taklif va amaliy tavsiyalar 
ishlab chiqish muhim ahamiyat kasb etadi. 
Federal shtatlarda mahalliy byudjet daromadlarining qariyb 35 % foizi soliqlar 
hisobidan shakllantiriladi (Shveytsariya sezilarli darajada farq qiladi - undagi soliqlar 
munitsipal daromadlarning 58 % ni tashkil qiladi). Avstraliya, Kanada va AQSHda 
mulk solig'idan tushumlar (uning bozor qiymatini soliqqa tortish) mahalliy byudjetlarda 
muhim o'rin tutadi. Shveytsariya va Germaniyada mahalliy byudjetlarda shaxsiy 
daromad solig'i ustunlik qiladi, u Germaniyada to'liq federal darajada va qisman 
Shveytsariyada mahalliy darajada belgilanadi. Bilvosita soliqlar faqat AQShda mahalliy 

---

CENTRAL ASIAN ACADEMIC JOURNAL 
OF SCIENTIFIC RESEARCH 
ISSN: 2181-2489 
VOLUME 2