Mahalliy byudjetlar moliyaviy barqarorligini ta’minlashda byudjetlararo munosabatlar tahlili

jadval 2016-2017 yillarda Qoraqalpog’iston Respublikasi va viloyatlar dagi

yuqori byudjetdan subventsiya oluvchi shahar va tumanlar soni o‘zgarishi bo‘yicha ma’lumot²³

Hududlar nomi	2016 yil			2017 yil
	Jami shundan Xarajat-			shund n Xarajat-
	shahar va tuman soni	subventsiya oluvchilar	lardagi ulushi %	subventsiya oluvchilar	lardagi ulushi %
Qoraqalpog’i to Respublikasi	15	12	61%	9	41%
Andijon viloyati	16	12	64%	11	52%
Buxoro "	13	5	62%	3	33%
Jizzax"	13	11	57%	9	49%
Qashqadaryo"	14	6	59%	5	55%
Navoiy"	10	4	57%	3	58%
Namangan "	12	11	58%	9	18%
Samarqand"	16	12	63%	9	53%
Surxondaryo"	14	12	60%	8	56%
Sirdaryo"	11	8	62%	5	25%
Toshkent"	18	7	57%	0	0%
Farg’ona"	19	15	65%	11	42%
Xorazm"	11	8	57%	7	43%
Toshkent shahri	11		0%		0%
Jami	193	123	54%	89	47%

Byudjetlararo munosabatlar takomillashtirish bo‘yicha ko‘rilgan choralarni amalga oshirish natijasida quyidagilar ta’minlanadi:

• 
  Qoraqalpog’iston Respublikasi subventsiyadan chiqarilishi hisobiga subventsiya oladigan hududlar sonini 5 tadan 4 taga (Jizzax, Namangan, Surxondaryo va Sirdaryo viloyatlari) kamaytiriladi;
  
• 
  Subventsiya oladigan tumanlar (shaharlar) sonini 123 tadan (jami tumanlarning (shaharlar) 64 foizi) 89 taga (46 foiz) kamaytiriladi, jumladan Toshkent viloyatining barcha tumanlarini subventsiyadan chiqariladi;
  
• 
  Jizzax viloyati byudjetida subventsiya ulushini 41 foizdan 37,5 foizga, Namangan viloyatida 39,4 foizdan 35,8 foizga, Surxondaryo viloyatida 42,4 foizdan 39,8 foizga va Sirdaryo viloyatida 26,4 foizdan 22,4 foizga qisqartiriladi;
  
• 
  89 tumanlarda subventsiya ulushini o‘rtacha 57,4 foizdan 47,7 foizga qisqartiriladi
  

3. jadval 2018 yilda Qoraqalpog’iston Respublikasi va viloyatlardagi yuqori

byudjetdan subventsiya oluvchi tumanlar soni o‘zgarishi bo‘yicha ma’lumot²⁴

Hududlar nomi	2017 yil				2018 yil			2017 yilga nisbatan subventsiya oluvchi tuman soni o‘zgarishi
	Jami shahar va tuman soni	shundan subventsiy a oluvchilar	Jamidagi ulushi %	shundan subventsiya oluvchilar		Jamidagi ulushi %
Jami	193	89	46%	75		39%	-14
Qoraqalpog’i to Respublikasi	15	9	60%	6		40%	-3
Andijon viloyati	16	11	69%	10		63%	-1
Buxoro "	13	3	23%	2		15%	-1
Jizzax"	13	9	69%	9		69%	0
Qashqadaryo"	14	5	36%	5		36%	0
Navoiy"	10	3	30%	3		30%	0
Namangan "	12	9	75%	7		58%	-2
Samarqand"	16	9	56%	8		50%	-1
Surxondaryo"	14	8	57%	7		50%	-1
Sirdaryo"	11	5	45%	3		27%	-2
Toshkent"	18	0	0%	0		0%	0
Farg’ona"	19	11	58%	8		42%	-3
Xorazm"	11	7	64%	7		64%	0
Toshkent shahri	11		0%			0%	0

Bu holat esa mahalliy hokimiyatlarning budetlarni o‘z daromadlari bilan ta’minlashga qaratilgan harakatlarini kuchaytiradi, ya’ni korxonalar faoliyatini kengaytirish hamda kichik biznes sub’ektlarini tashkil etish orqali bandlikni oshirishga undaydi. Shuningdek, korxonalarning bosh ofislari qaysi hududda joylashganligiga qaramasdan, ular to‘laydigan soliqlarni haqiqatdan ham faoliyat yuritayotgan tuman (shahar) byudjetlariga tushishini ta’minlash tadbirlari o‘ylab ko‘rilsa, makqsadga muvofiq bo‘lar edi.

3. jadval Respublika bo‘yicha mahalliy byudjetlarning 2017-2021 yillarda

subventsiyalar miqdori va qo‘shimcha talab etiladigan ishlab chiqarish hajmi to‘g’risida ma’lumot²⁵ (mlrd.so‘m)

Hududlar nomi	2017 yil prog		2018 yil prog		2019 yil prog			2020 yil prog			2021 yil prog
	Subventsiya jami	Talab etiladigan qo‘ himcha ishlab chiqarish hajmi	Subventsiya jami	Talab etiladigan qo‘ himcha ishlab chiqarish hajmi	Subventsiya jami	Talab etiladigan qo‘ himcha ishlab chiqarish hajmi	Subventsiya jami		Talab etiladigan qo‘ himcha ishlab chiqarish hajmi	Subventsiya jami		Talab etiladigan qo‘ himcha ishlab chiqarish hajmi
Jami	3 203	41 100	3 083	34 106	2 558	28 782	2 159		24 618	1 846		21 347
Qoraqalpog’iston Respublikasi	240	3 076	231	2 354	177	1 684	126		953	71		401
Andijon	348	4 401	330	3 511	263	2 725	204		1 888	142		1 509
Buxoro	65	824	62	626	47	453	34		295	22		210
Jizzax	290	3 314	249	2 612	196	2 347	176		2 128	160		1 894
Qashqadaryo	275	3 603	270	3 197	240	2 742	206		2 368	178		1 985
Navoiy	119	1 571	118	1 467	110	1 430	107		1 412	106		1 387
Namangan	382	5 004	375	4 433	332	3 923	294		3 860	289		3 785
Samarqand	379	4 953	371	4 547	341	4 256	319		4 019	301		3 884
Surxondaryo	338	4 394	330	4 095	307	3 690	277		3 657	274		3 600
Sirdaryo	93	1 185	89	912	68	759	57		574	43		398
Toshkent viloyati	70	924	65	726	57	553	38		325	25		260
Farg’ona	428	5 592	419	3 953	296	3 093	232		2 364	177		1 792
Xorazm	246	3 182	239	2 401	180	1 679	126		1 101	83		504

Viloyatlar miqyosida subventsiyalardan voz kechish uchun esa hukumatimiz tomonidan qo‘llanilayotgan chora-tadbirlar, ya’ni erkin iqtisodiy zonalarni tashkil etish hamda yirik ishlab chiqarish korxonalari tomonidan
to‘lanadigan aktsiz yoki qo‘shilgan qiymat solig’ini hududning ixtiyorida qoldirilishi ijobiy samara bermoqda. Tuman (shahar) miqyosidagi subventsiyalardan voz kechish uchun subventsiyadan chiqarish dasturida ko‘zda tutilgan bir qator tadbirlar bilan birga, xududlarning investitsiyaviy jozibadorligini oshirish va rag’batlantirish orqali soliq to‘lovchilarni ko‘paytirish hamda soliq bazasini kengaytirish masalalariga yanada e’tibor qaratilishi lozim.