MahirəNərimanqızı

                          

III. 5. 5.   ġəxsiyyətin fəallığı və istiqaməti 

 

ġəxsiyyətin  fəallığı  və  onu  təmin  edən  amillər.  Əvvəl  qeyd 

edildiyi  kimi,  Ģəxsiyyət  gerçəkliyi  dərk  edib  dəyiĢdirməyi  bacaran, 

fəaliyyət  göstərən  konkret  canlı  insandır.  Deməli,  Ģəxsiyyət  ictimai 

münasibətləri  dərk  edən,  həmin  münasibətlər  qovuĢuğunda  formalaĢan 

subyekt,  daha  doğrusu  fəal  varlıqdır.  Məhz  onun  fəallığı  onun  üçün 

fərqləndirici  əlamət  rolunu  oynayır.  ġəxsiyyət  fəaliyyətin  köməyi  ilə 

gerçək aləmlə fəal qarĢılıqlı təsir prosesində təĢəkkül tapır.  

Bəs  insan  Ģəxsiyyətinin  fəallığı  nə  ilə  bağlıdır,  onu  təmin  edən 

amillər nədən ibarətdir? Bu sual uzun illər ərzində kəskin mübahisələrin 

meydana  gəlməsinə  səbəb  olmuĢdur.  Yuxarıda  Ģəxsiyyət  haqqında 

nəzəriyyələrdən  danıĢarkən  qeyd  olunduğu  kimi,  Ģəxsiyyətin 

davranıĢını,  onun  fəallığını  təmin  edən  amillər  müxtəlif  istiqamətdə  öz 

əksini tapmıĢdır. Bunu aydın görmək üçün görkəmli psixoloq K.Levinin 

təklif etmiĢ olduğu formulaya nəzər salaq

1

.    

K.Levin  Ģəxsiyyətin  davranıĢını  təmin  edən  amilləri  təhlil  etmək 

üçün    B=F  (P,  E)  formulunu  təklif  etmiĢdir.  Burada  B-davranıĢ;  F-

funksional  asılılıq  iĢarəsi;  P-  Ģəxsiyətin  daxili  subyektiv  xassələri;  E- 

sosial mühiti bildirir.  

K.Levinə  görə  Ģəxsiyyətin  davrvnıĢını,  fəallığını  psixodinamik 

istiqamətdən  izah  edən  istiqamətin  baxıĢlarını  həmin  formulaya  tətbiq 

etdikdə B= F(P) alınır. Bu isə o deməkdir ki, psixodinamik istiqamətdə 

Ģəxsiyyətin  davranıĢı  faktiki  olaraq  yalnız  fərdin  daxili  subyektiv 

psixoloji  xassələri  ilə  əlaqələndirilir  və  onunla  izah  olunur.  Burada 

sosial mühitin rolu nəzərə alınmır.  

                                                 

1

 Бах,Немов Р.С. Психология. В 3-х кн., кн. 1 – М., 1998, с. 342-343. 

---