MahirəNərimanqızı

www.elmler.net

 - 

Virtual İnternet R

esurs M

ərkəzi

 

              Ümumi psixologiya. Psixologiya

 

42 

42 

O, həyat fəaliyyəti prosesində lamisə və hərəkət duyğularının 

görmə  duyğusuna  qoĢulması  nəticəsində  formalaĢır.  Belə  bir 

fakta diqqət yetirək. Kliniki müĢahidələr göstərir ki, kantuziya 

nəticəsində beyni  zədələnmiĢ xəstədə göz almacıqlarının tam 

hərəkətsizliyi əmələ gəldikdə, o ətrafda olan hər Ģeyi iĢıq seli 

kimi  duyur.  Predmetləri  qavraya  bilmir.  Lakin  müəyyən 

müalicə  aldıqdan  sonra  göz  almacıqlarının  hərəkəti  bərpa 

olunur. Ancaq bundan sonra predmetləri qavraya bilir. Bu fakt 

onu  göstərir  ki,  cisimlərin  qavranılmasında    görmə  duyğusu 

ilə yanaĢı hərəkət duyğusunun da iĢtirakı vacibdir. QavrayıĢın 

əĢyaviliyi, onun əĢyaviliyi deyilən keyfiyyəti ancaq bu zaman 

meydana çıxır. 

        QavrayıĢın  əĢyaviliyi  xüsusiyyəti  davranıĢın  tənzim 

olunmasında  mühüm  rol  oynayır.  Adətən  insan  əĢyaları 

onların görkəminə görə deyil, təcrübədə onlardan necə istifadə 

etdiyimizə,  onların  əsas  xassəllərinə  görə  xarakterizə  edirik. 

Bu  isə  qavrayıĢın  əĢyaviliyi  xüsusiyyəti  sayəsində  mümkün 

olur.  Məsələn,  biz  oyuncaq  tapançanı  həqiqi  tapançadan, 

yaxud  bir  quĢun  müqəvvasını  canlı  quĢdan  ayıra  biliriksə  və 

onlarla  müvafiq  Ģəkildə  davranırıqsa,  burada  qavrayıĢın 

əĢyaviliyi xüsusiyyəti özünü göstərir. 

        QavrayıĢın  digər  bir  xüsusiyyəti  isə  onun  tamlığıdır. 

QavrayıĢ  cisimlərin  ayrı-ayrı  xassələrini,  əlamətlərini  əks 

etdirən  duyğulardan  fərqli  olaraq  cisimlərin  tam  surəti  kimi 

təzahür edir. 

         QavrayıĢın  sabitliyi  onun  digər  bir  xüsusiyyətidir.  Qav-

rayıĢın sabitliyi qavranılan cismin surətinin, onun dərk edilmə 

Ģəraitinin  dəyiĢilməsinə  baxmayaraq,  sabit  qalmasında  ifadə 

olunur. Bu daha çox görmə qavrayıĢında özünü büruzə verir. 

Məsələn,  eyni  bir  karandaĢ  həm  20  sm,  həm  də  1  metr 

məsafədə böyüklük etibarı ilə eyni cür qavranılır. 

          Yaxud, biz qarĢımızdakı boĢqabı üstdən dairə Ģəklində, 

yandan  baxanda  isə  ellepis  Ģəklində  görməli  idik.  Lakin  biz 

onu  hansı  tərəfdən  baxmağımıza  baxmayaraq  dairə  Ģəklində 

qavrayırıq. Bu qavrayıĢın sabitliyi ilə əlaqədardır. 

---