MahirəNərimanqızı

Konformizm  (və  ya  konformluq)  fərdin  qrupla  zahirən 

razılaĢması,  ixtilafı  daxilən  dərk  etdiyi  halda  onun  hər  bir 

təsirinə tabe olması, hər bir Ģəraitdə uyğunlaĢmasından ibarətdir. 

Bu  baxımdan  sosial  psixologiyada  konformluq  dedikdə  fərdin 

qrupla zahirən razılaĢması, ixtilafı daxilən dərk etdiyi halda onun 

hər bir təsirinə tabe olması, hər bir Ģəraitə Ģüurlu uyğunlaĢması, 

---

www.elmler.net

 - 

Virtual İnternet R

esurs M

ərkəzi

 

 

Ümumi psixologiya. Psixologiya 

206 

insanların  öz  davranıĢlarını  dəyiĢmək  meyli  baĢa  düĢülür.  Bu 

zaman  istər-istəməz  psixoloji  cəhətdən  fərdin  mövqeyinin 

qrupun təzyiqinə məruz qalması baĢ verir.  

Konformizm fenomeni empirik Ģəkildə insanlara çoxdan 

məlumdur. Prof. Ə.Əlizadə hələ qədim zamanlarda Azərbaycan 

güzəran  psixologiyasında  konformizmin  müxtəlif  bədii 

modellərinin təsvir olunduğunu aĢkara çıxarmıĢdır.

1

  

Konformluq 

və 

nonkonformluq 

probleminin 

eksperimental tədqiqi baĢlıca olaraq M.ġerif, S.AĢ, R.Kraçfild, 

D.Kreçin əsərləri meydana gəldikdən sonra diqqəti cəlb etməyə 

baĢlamıĢdır. Burada məĢhur Amerika psixoloqu S.AĢın xidməti 

xüsusilə 

böyuk 

olmuĢdur. 

Onun 

1956- 

cı 

ildəki 

eksperimentlərinin 

nəticələri  sosial  psixologiyanın  «ən 

heyrətamiz  kəĢflərindən  biri  kimi»    (V.E.Çudnovski) 

səciyyələndirilməyə baĢladı.  

S.AĢın        eksperimenti  çox  sadə  olmaqla  hər  hansı  bir 

mürəkkəb texniki ölçü tələb etmirdi. Eksperiment 7- 8 nəfərdən 

ibarət  qrupda  aparılmıĢdır.  Yoxlananları  yazı  taxtasından  3-5 

metr aralı bir sırada oturmağa dəvət etmiĢlər. Onlara təxminən 

belə  bir  təlimat  verilmiĢdir:  Siz  taxtada  çəkilmiĢ  xətlərin 

uzunluğunu fərqləndirməli olacaqsınız. «Sizin qarĢınızda iki ağ 

vərəqdə  xətlər  çəkilmiĢdir.  Birinci  vərəqdə  bir  xətt  vardır. 

Həmin xətt etalon xətdir. Ġkinci vərəqdə 3 xətt çəkilmiĢdir (1,2 

və  3).  Həmin  xətlərdən  biri  birinci  vərəqdəki  xətlə  eyni 

uzunluqdadır. Siz həmin xətti qeyd etməlisiniz. XahiĢ edəcəm 

hər  biriniz  öz  cavabınızı  verəsiniz.  Mən  cavabları  qeyd 

edəcəm. Diqqətli olmağa çalıĢın – gəlin sağdan sola baĢlayaq».  

Qabaqcadan birinci 6 nəfərə belə bir tapĢırıq verilmiĢdir 

ki,  qəsdən  etalona  uyğun  olmayan  xəttin  nömrəsini  qeyd 

etsinlər.  Bu  bir  növ  xüsusi  qrup  kimi  «düzəltmə  qrup» 

adlandırılmıĢdır.  7-ci  və  sonrakı  yoxlananı  eksperiment 

aparanın  əvvəlkilərlə  qabaqcadan  sözləĢdiyini  bilmir.  S.AĢ 

                                                 

1

 Байрамов Я.С., Ялизадя Я.Я. Сосиал психолоэийа. – Бакы, 2003, с.176 

---