MahirəNərimanqızı

                             

III.   6. 5.   Qruplarda Ģəxsiyyətlərarası  seçmə 

   

ġəxsiyyətlərarası  seçmə  və  onun  sosiometrik 

baxımdan  təhlili.  AparılmıĢ  müĢahidələr  və  araĢdırmalar 

göstərir  ki,  eyni  qrupa  daxil  olan  adamlar  bir-birlərinə 

münasibətlərinə  və  qrup  məĢğuliyyətinə  görə  həmin  qrupda 

eyni  mövqe  tuta  bilmirlər.  Qrupun  hər  bir  üzvü  özlərinin 

iĢgüzar və Ģəxsi keyfiyyətlərinə, statuslarına, qrupda tutduqları 

yerə,  qrup  üzvlərinin  onlara  bəslədiyi  münasibətə,  daha 

---

www.elmler.net

 - 

Virtual İnternet R

esurs M

ərkəzi

 

 

Ümumi psixologiya. Psixologiya 

218 

doğrusu  onu  nə  dərəcədə  qəbul  edib  etməmələrinə  görə 

qrupdakı  Ģəxsiyyətlərarası  münasibətlər  sistemində  müəyyən 

mövqeyə  malik  olurlar.  Qrup  üzvlərinin  biri  yüksək  nüfuza 

malik  olduğu  halda,  digəri  qrup  üzvləri  tərəfindən  qəbul 

edilmir;  biri  ilə  daima  ünsiyyətdə  olmağa  can  atsalar  da, 

digərini  görməyə  gözləri  olmur;  birinə  inanıb  ona  arxalanmaq 

mümkün  olduğu  halda,  digərinə  etibar  etmir,  inanmırlar  və  s. 

Bu  hal  qrup  differensiasiyası  kimi  diqqəti  cəlb  edir.  ġübhəsiz 

qrup  differensiasiyasını  aĢkara  çıxarmaq  onun  gələcək 

fəaliyyətinin  səmərəliliyini  təmin  etmək  nöqteyi-nəzərdən 

xüsusi  əhəmiyyət  kəsb  edir.  Bu  cəhət  uzun  müddət  birgə 

fəaliyyətdə  olan  Ģagird  qruplarında  (siniflərində)  özünü  daha 

qabarıq 

Ģəkildə 

göstərir. 

ġagird 

qruplarında 

qrup 

differensiyasını  aĢkara  çıxarmaq  üçün  ya  uzun  müddətli, 

sistematik  və  ciddi  pedaqoji  müĢahidələr  aparmaq,  ya  da 

müvafiq müəyyənedici eksperimentlərdən istifadə etmək lazım 

gəlir.  

Qrup  psixorlogiyasını  öyrənən  psixoloqlar  qrupdaxili 

differensiasiyanın  iki  baĢlıca  sistemini:  sosiometrik  və 

referentometrik  seçməni fərqləndirmiĢlər. 

Birinci  növbədə  Ģəxsiyyətlərarası  seçməni  sosiometrik 

baxımdan  nəzərdən  keçirək.  Qrupdaxili  münasibətlərin  statik 

mənzərəsini  sosiometriya  adlanan  metodun  köməyi  ilə  əldə 

etmək mümkündür. Bu metod, onun tətbiqi və təhlili qaydaları 

Amerika  psixoloqu  C.Moreno  tərəfindən  irəli  sürülmüĢdür. 

Sosiometriyadan qrup üzvləri arasında mövcud olan simpatiya 

və  antipatiyanı  aĢkara  çıxarmaq  üçün  geniĢ  istifadə  olunur. 

Onun 

köməyi 

ilə 

eyni 

zamanda 

qrup 

liderini 

müəyyənləĢdirmək mümkündür.  

Adətən,  sosiometriya  metodu  aĢağıdakı  Ģəkildə  tətbiq 

olunur:  1.  Qrup  üzvlərinə  sosiometrik  kriteriyanı  (ölçünü) 

---