Psixologiya
Sosiometrik seçməni göstərən matrisa
S
Yoxlananın
adı
Sey-
ran
Adil
ġəf-
iqə
Tu-
ral
Mə
mmə
d
Bə-
növĢə
Fidan Araz
Kəkl
ik
Qu
mru
1
Seyran
2
3
2
Adil
3
ġəfiqə
4
Tural
3
2
1
5
Məmməd
2
6
BənövĢə
7
Fidan
3
2
8
Araz
1
3
2
9
Kəklik
1
10
Qumru
3
2
Seçmələrin
3
6
6
0
5
4
1
0
3
2
QarĢılıqlı
seçmələr
1
3
3
–
2
3
1
–
2
1
ġəkil 10
231
Psixologiya
4
1.
4
ġəkil 11
Sosiometrik seçməni göstərən sosioqram
Qruplarda
Ģəxsiyyətlərarası
münasibətlərdə
seçmənin
motivləĢməsi.
Qruplarda
Ģəxsiyyətlərarası
münasibətlərin sosiometrik yolla öyrənilməsi zamanı əldə
edilmiĢ nəticələr istər-istəməz bizi bunun hansı səbəblə bağlı
olduğunu öyrənməklə maraqlandırır. BaĢqa sözlə qrup
üzvlərindən birinin digər üzvlərindən biri ilə emosional (eləcə
də iĢgüzar) təması, münasibəti həyata keçirməyə hazır
olmasına, digərlərini rədd etməsinə təsir edən motivlər nədən
ibarətdir.
Psixologi tədqiqatlar göstərmiĢdir ki, birbaĢa verilən
suallara heç də həmiĢə həqiqi, səmimi cavab almaq mümkün
deyildir. Ona görə də psixoloqlar dolayı faktlar əsasında Ģəx-
siyyətlərarası seçmənin motivləĢməsini eksperimental yolla
öyrənilməsinin vacibliyini qeyd etmiĢlər.
Bu cəhəti nəzərə alan A.V.Petrovski və M.Q.YaroĢevski
xüsusi eksperimental metodika hazırlamıĢ və burada
www.elmler.net
-
Virtual İnternet R
esurs M
ərkəzi
Ümumi psixologiya.
Psixologiya
5
5
5
5
5
5
5
5
5
motivləĢməni aĢkara çıxarmaq üçün aĢağıdakı cəhəti nəzərə
almıĢlar. ġagird L-ə özünə parta yoldaĢı seçmək ixtiyarı
verilmiĢdir? O, məsələn, N-i və ya S-i deyil K-nı seçərkən
hansı motivlərə əsaslanmıĢdır? Bu zaman L-in mümkün olan
fikir gediĢinə nəzər salaq: «K – Ģən və diribaĢdır… onunla
darıxmırsan, o hətta ən cansıxıcı dərs zamanı əyləncəli,
gülməli bir Ģey tapır, onunla vaxt hiss edilmədən gəlib keçir.
Lakin doğrusu o, bilmədiyimi xəlvətcə mənə deməyi
bacarmır. Ondan köçürməyə də dəyməz, onun səhvləri
mənimkindən daha çox olur. N- ? O həmiĢə hər Ģeyi bilir,
onun dəftəri mənim ixtiyarımda olacaq, hər Ģeyi köçürə və hər
Ģey barədə ondan soruĢa biləcəm. Lakin dərsdə onunla gülmək
mümkün deyil… kimi seçim?» ġübhəsiz, əgər seçim K- ın
üzərinə düĢürsə burada üstün motiv vaxtı Ģən keəçirməkdən
ibarət olacaqdır. Lakin N- in yzərinə düĢərsə burada ondan
köçürmək marağı əsas motiv kimi özünü göstərəcəkdir.
Bütün
bunlar
eksperimentin
proqramını
müəyyənləĢdirməyə imkan verir. ġagirdlərə müxtəlif sıraları
tərtib etmək tapĢırılır. Birinci növbədə sosiometrik cəhətdən
səhmana salınmıĢ sıranı tərtib etmək tapĢırığı verilə bilər
(təlimat : «birinci növbədə, ikinci növbədə və üçüncü növbədə
və s. kiminlə bir partada oturmaq istərdin?»), sonra təlim
fəaliyyəti və ünsiyyət üçün zəruri olan keyfiyyətlə bağlı sıranı
tərtib etmək tapĢırılır (təlimat: «göstər, sinifdə sənə kiminlə
həmiĢə Ģən keçir – birinci növbədə, ikinci növbədə, üçüncü
növbədə və s.) Bu sıra tərtib edildikdən sonra yeni təlimat
verilir: sinifdə birinci növbədə, ikinci növbədə və s. çətin
təlim Ģəraitində kimin sənə kömək göstərə biləcəyini göstər.
Əgər sosiometrik sıra keyfiyyətlə bağlı sıranın birinci sırası ilə
uyğun gələrsə (yaxud yaxın olarsa) seçmənin motiviasiya
özəyinə ünsiyyətdə komforluluq, rahatlıq, əgər sosiometrik
seçmə ikinci sıraya yaxın olarsa tədrisdə kömək gözləmək
motivi daxil olur.
Ranqların korrelyasiya kooffisentindən istifadə etməklə