MahirəNərimanqızı

www.elmler.net

 - 

Virtual İnternet R

esurs M

ərkəzi

 

              Ümumi psixologiya. Psixologiya

 

86 

86 

yüldən  yaradıcılıqla  yaradılır.  Ədəbiyyat,  incəsənət  yaradıcı 

əmək adamları belə obrazlı təfəkkürə malikdir. 

Nəzəri  anlayıĢlar  və  nəzəri  obrazlı  təfəkkür  yanaĢı 

mövcuddur. Onlar bir-digərini qarĢılıqlı tamamlayır, qarĢılıqlı 

əlaqədə  olan  varlığın  müxtəlif  tərəflərini  aĢkarlayır.  Nəzəri 

anlayıĢlar  təfəkkürü  mücərrəd  olsa  da,  gerçəkliyi  ümu-

miləĢmiĢ, həm də daha düzgün əks etdirir. 

Əyani-obrazlı təfəkkür zamanı fikri proseslər fikirləĢən 

insanın ətraf aləmi qavraması ilə birbaĢa bağlıdır və onsuz icra 

olunmur.  Fikir  hissi  –  əyani  olaraq,  insanı  gerçək  aləmə 

bağlayır.  Qısamüddətli  və  operativ  hafizədə  təmsil  olunan 

obrazlar təfəkkür üçün zəruridir. 

Təfəkkürün  bu  növündən  istifadə  etdikdə  adam  qav-

radığı  cisim  və  hadisələrin,  icra  etmiĢ  olduğu  praktik  iĢin 

surəti  əsasında  fikirləĢir.  Təfəkkürün  bu  növü  bağça  yaĢlı 

uĢaqlarda özünü qabarıq Ģəkildə göstərir. 

 Nəzəri  obrazlı  təfəkkür  obrazları  uzunmüddətli  hafi-

zədən  əldə  edir,  sonra  dəyiĢdirir.  Bu  təfəkkür  forması  mək-

təbəqədər  və  kiçik  məktəb  yaĢlı  uĢaqlara  xasdır.  Praktik 

fəaliyyətlə  məĢğul  olan  yaĢlı  insanlara  da  bu  təfəkkür  növü 

xasdır. 

Əyani-əməli təfəkkürün xüsusiyyəti ondan ibarətdir ki, 

təfəkkür  prosesləri  praktik  dəyiĢdirmə  fəaliyyəti  xarakteri 

daĢıyır  və  insan  onu  real  predmetlərlə  icra  edir.  Məsələ  həlli 

zamanı  əsas  Ģərt  müvafiq  predmetlərlə  uyğun  iĢ  görməkdir. 

Adətən  bu  cür  təfəkkür  konkret  praktik  fəaliyyətdən  kənara 

çıxa bilmir, həmin fəaliyyətin icrası prosesində baĢ verir. Ona 

görə  də  bu  cür  təfəkkürü  eyni  zamanda  praktik  təfəkkür  də 

adlandırırlar.  BəĢəriyyətin  tarixi  inkiĢafı  prosesində  birinci 

növbədə  əyani-əməli  (praktik)  təfəkkür  özünü  göstərir.  Üç 

yaĢına  qədərki  uĢaqlarda  da  təfəkkür  əsasən  əyani  əməli 

xarakter  daĢıyır.  Bu  təfəkkür  növü  istehsal  proseslərində 

çalıĢan adamlara da məxsusdur və nəticəsi konkret məhsulun 

hazırlanmasından ibarətdir.,