MahirəNərimanqızı

olan mühüm əlaməti əks etdirir. Məsələn, «tələbə» məfhumu 

ümumi  məfhumdur.  Həmin  məfhum  altında  gələcəyin 

mütəxəssisi kimi hazırlanan insanları baĢa düĢürük. 

Konkret  məfhumlar  bilavasitə  qavranıla  bilən, 

---

www.elmler.net

 - 

Virtual İnternet R

esurs M

ərkəzi

 

              Ümumi psixologiya. Psixologiya

 

88 

88 

arxasında  əşya  təsəvvür  olunan  məfhumlardır.  Məsələn, 

«ev»,  «ağac»  məfhumları  konkret  məfhumlardır.  Mücərrəd  

məfhumlar isə bilavasitə qavranıla bilməyən və arxasında əĢya 

təsəvvür  olunmayan  məfhumlardır,  məsələn  «sevinc», 

xoĢbəxtlik» və s. 

Məfhumlar  çoxlu  qarĢılıqlı  keçidlərlə  təsəvvürlərlə 

bağlıdır  və  eyni  zamanda  ondan  əhəmiyyətli  dərəcədə 

fərqlənir.  Onlar  psixoloji  ədəbiyyatlarda  eyniləĢdirilsələr  də, 

gerçəkliyi  inikas  etdirmək  xüsusiyyətlərinə  görə  biri 

digərindən fərqlənir.  

Təsəvvürlər    obrazlı  –  əyanidir,  bilvasitə  verilmiĢ 

informasiyaları  qavrayıĢda  inikas  etdirir.  Real  təfəkkür 

proseslərində  təsəvvür  və  anlayıĢlar  bəzi  vahidliklə  verilir. 

Əyani  –  obraz  təsəvvürlər  təfəkkür  proseslərində  daha  çox 

sxematikləĢir  və  ümumiləĢir.  Bu  sxematikləĢmə  təsəvvür 

əlamətlərinin 

birləĢməsinə 

uyğun 

gəlmir. 

Təsəvvür 

obrazlarında  predmetin  əyani  əlamətləri  ön  planda  özünü 

göstərir.  Buna  baxmayaraq  anlayıĢ  və  təsəvvürlər  qarĢılıqlı 

əlaqəlidir və biri digərinə keçir.  

Təsəvvürlərin  məzmun  obrazlarının  zəruri  olaraq 

dəyiĢmələri fikri proseslərə qoĢularaq, sxematikləĢmiĢ və daha 

çox  ümumiləĢmiĢ  tam  bir  pilləvari  iyerarxiya  yaradır  və 

anlayıĢlara  keçir.  Təsəvvürlərin  özlərinin  anlayıĢa  keçmək 

meyillidir.  Belə  ki,  təkcədə  ümumi,  hadisədə  mahiyyət, 

obrazda – anlayıĢ əks olunur. 

Digər tərəfdən anlayıĢlar təfəkkürünün insan Ģüurundakı 

axarı  həmiĢə  təsəvvürlərlə  bağlıdır,  amma  anlayıĢlar 

təfəkkürünün  axarı  təsəvvürlərə  müvafiq  gəlmir,  çünki  belə 

təfəkkür  ona  aid  olan  təsəvvürlərlə  əlaqədardır.  Təsəvvürlər 

təfəkkür  proseslərində  həddən  artıq  parçalanmıĢ,  fraqmentar 

halda  daxil  edilir.  Təsəvvürlər,  əyani  obrazlar  adətən,  təkcə, 

anlayıĢ  isə  ümumi  ifadə  olunur.  Məfhum  (anlayıĢ)  və 

təsəvvürlər  gerçəkliyin  müxtəlif  qarĢılıqlı  əlaqələri  olan 

tərəflərini inikas etdirir. 

Məfhum  və  təsəvvürlər  çətinliklər  zamanı  xüsusilə 

---