MahirəNərimanqızı
Yüklə 4,11 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
www.elmler.net
-
Virtual İnternet R esurs M ərkəzi Ümumi psixologiya. Psixologiya
180 180 psixologiyada ən çox yayılmıĢ yanaĢma tərzidir. Bu sahədə görkəmli rus psixoloqu B.M.Teplovun tədqiqatları xüsusilə diqqəti cəlb edir. B.M.Teplov «qabiliyyət» anlayıĢının üç əsas əlamətini qeyd etmiĢdir. 17
B.M.Teplova görə qabiliyyətlər altında, birincisi, insanları bir-birlərindən fərqləndirən fərdi-psixoloji xüsusiyyətlər baĢa düĢülür. Ġkincisi, ümumiyyətlə hər cür fərdi xüsusiyyəti deyil, yalnız hər hansı bir və ya bir neçə fəaliyyəti müvəffəqiyyətlə icra etməyə imkan verən fərdi xüsusiyyəti qabiliyyət adlandırmaq olar. Üçüncü, «qabiliyyət» anlayıĢını hər hansı bir insanda artıq yaranmıĢ olan bilik, vərdiĢ və bacarıqlarla eyniləĢdirmək olmaz.
A.V.Petrovskinin və M.Q.YaroĢevskinin fikrincə qabiliyyətlər və bilik, qabiliyyətlər və bacarıq, qabiliyyətlər və vərdiĢlər eyniyyət təĢkil etmir. Bilik, bacarıq və vərdiĢlərə nisbətdə qabiliyyətlər bir növ imkan kimi çıxıĢ edir. Onların fikrincə psixologiya elmi qabiliyyətlər ilə fəaliyyətin mühüm komponentləri olan bilik, bacarıq və vərdiĢlərin eyni olmadıqlarını inkar etməklə yanaĢı, onların vəhdətini də xüsusi olaraq göstərir. Qabiliyyətlər yalnız fəaliyyətdə, özü də həmin qabiliyyətlər olmadan icrası mümkün olmayan fəaliyyətdə aĢkar olunur. Bəs qabiliyyətlərin bilik, bacarıq və vərdiĢlərlə vəhdəti nədə ifadə olunur? Qabiliyyətlər bilavasitə bilik, bacarıq və vərdiĢlərdə deyil, onların qazanılma dinamikasında, yəni bütün baĢqa Ģərtlər eyni olduqda, bu fəaliyyət üçün zəruri olan bilik və bacarıqlara yiyələnmə prosesinin nə qədər tez, dərin, asan və möhkəm icra olunmasında təzahür edir. Qeyd edilənlərdən aydın olur ki, qabiliyyətlər Ģəx- siyyətin fərdi-psixoloji xüsusiyyətləri olub, hər hansı bir fəaliyyətin müvəffəqiyyətlə icrasına imkan yaradır və həmin
17 Теплов Б.М. Способность и одаренность. // Хрестоматия по возрастной и педагогической психологии. – М., 1981, с. 32-33. |