MahirəNərimanqızı

mümarisələrin miqdarı
da bacarıq və 
vərdiĢlərin formalaĢmasında mühüm rol oynayır. Adətən, tətbiq 
olunan 
mümarisələrin 
miqdarı 
öyrənilən 
materialın 
xarakterindən və Ģagirdlərin idrak imkanlarından asılı olur. Ona 
görə də lazımi bacarıq və vərdiĢlərin yaranması üçün bir halda 
az, baĢqa halda isə çox mümarisədən istifadə etmək lazım gəlir. 
AparılmıĢ psixoloji tədqiqatlardan aydın olmuĢdur ki, 
vərdiĢin yaranmasının mühüm Ģərtlərindən biri yerinə yetirilən 
işin nəticəsini bilmək və öz səhvini anlamaqdan ibarətdir
. Bu 

---

www.elmler.net
 - 
Virtual İnternet Resurs Mərkəzi
 
Ümumi psixologiya. Psixologiya 
83 
tələbi birbaĢa tətbiq olunan mümarisələrə də aid etmək olar. 
Təcrübə göstərir ki, Ģagird icra etdiyi mümarisənin nəticəsi ilə 
tanıĢ olmadıqda, bu zaman nə kimi səhvə yol verdiyini 
anlamadıqda mümarisə də öz əhəmiyyətini itirir, düzgün 
bacarıq və vərdiĢlərin yaranmasını təmin etmir. Öz iĢinin 
nəticəsi ilə tanıĢ olmayan, səhv edib-etmədiyini, əgər səhv 
etmiĢsə, bunun nədən ibarət olduğunu anlamayan Ģagird (eləcə 
də digər fəaliyyət sahəsinə yiyələnən adam) bəzən dəfələrlə 
eyni səhvi təkrar edir, nəticədə səhv vərdiĢlərə yiyələnir. 
Əksinə, Ģagird icra etdiyi mümarisələrin nəticəsi ilə tanıĢ 
oldduqda, səhvinin nədən ibarət olduğunu anladıqda sonradan 
bu cür səhvlərə yol verməməyə çalıĢır, deməli, öz fiziki iĢinin 
gediĢini dərk etmək və izləmək imkanı əldə edir. 
Faktlara müraciət edək. Psixoloqların apardıqları təc-
rübələrdən birində
1
yoxlananlara gözüyumulu müəyyən 
uzunluqda (75 mm) xətt çəkmək tapĢırığı verilmiĢdir. Bu 
zaman üç qrupun hər birində o birilərindən fərqli Ģəraitdə iĢ 
aparılmıĢdır. Birinci qrupda olan yoxlananlara yerinə 
yetirdikləri iĢin düzgün və ya səhv olması barədə məlumat 
verilməmiĢdir. Ġkinci qrupda yoxlananlara hər xətti çəkdikcə 
ümumi Ģəkildə «düzdür» və ya «səhvdir» xəbərdarlığı 
edilmiĢdir. Üçüncü qrupda yoxlananlara çəkdiyi xəttin verilmiĢ 
tapĢırıqdan nə qədər fərqləndiyi bildirilmiĢdir. Hər üç qrupda 
yoxlanandar 100 cəhd etmiĢlər. Nəticədə qruplarda düzgün 
uzunluqdan 
fərqlənmə 
aĢagıdakı 
Ģəkildə 
olmuĢdur 
(millimetrlə). 
Variantlar 
Ġlk 30 
xəttdə 
Sonrakı 40 
xəttdə 
Axırıncı 30 
xəttdə 
Məlumat 
verilmədikdə 
19 
22 
20 
1
Психология. / под ред. А.А. Смирнова и др. – М. 1962. 

---