MahirəNərimanqızı
Yüklə 3,32 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
www.elmler.net
-
Virtual İnternet R esurs M ərkəzi
Faiq Ələkbərov Milli ideologiya probleminə tarixi-fəlsəfi baxış (II hissə)
434 434 doğrudan da görməmək, ya da da görüb görməməzlikdən gəlməkdir. Birincisi, Rəsulzadə bu əsərində azərbaycanlıların fars ata və türk anadan olması mülahizəsindən çox türk, fars və ərəb mədəniyyətinin islamlıq mədəniyyətini yaratdığını, bundan da bir sıra müsəlman millətlər kimi Azərbaycan xalqının da təsirləndiyini bildirmişdir. Yəni burada Rəsulzadə ortaq mədəniyyət ideyasını irəli sürmüşdür. Bu mənada, onun fikrincə çağdaş dövrdə milləti müəyyənləşdirən amil qan və irq (etnos) təsirindən çox ortaq biliklə - mədəniyyətlərlə, ideologiyalarla bağlıdır: «Dili, dini, əxlaqı, adəti, tarixi və ənənəsi bir olan xalq milli bir mədəniyyət yaradır: dinləri, dilləri və yaxud tarixi müqəddəratları, hətta bəzən coğrafi mövqeləri bir olan millətlər müştərək bir mədəniyyət yaradırlar. Bəzən iki ayrı soydan olan mədəniyyətlərin iştirakı o qədər sıxı olur ki, xətti- zatında iki mədəniyyətdən bir mədəniyyət, iki millətdən bir millət nümunəsi meydana gəlir» [188, 31]. Fikrimizcə, burada «iki millətdən bir millət nümunəsi meydana gəlir» ifadəsi qan deyil, daha çox mədəniyyət və ideologiya mənasında başa düşülməlidir. Çünki milli ideoloq əvvəlcədən bəyan edir ki, artıq çağdaş dövrdə milləti qan və irq deyil, ortaq milli şüur, yəni mədəniyyət və ideologiya (türk-islam mədəniyyəti) müəyyənləşdirir. Deməli, Azərbaycan xalqının mədəniyyətinin əsasını türk və fars mədəniyyəti, müəyyən qədər də ərəb mədəniyyəti təşkil edir. Rəsulzadə bununla da Azərbaycan xalqının həyatında fars atanın deyil, fars mədəniyyətinin, müəyyən qədər də ərəb mədəniyyətinin mühüm təsir göstərdiyini yazmışdır. Çünki onun fikrincə, xristianlıq mədəniyyəti Avropa mədəniyyəti adlandırılıdığı kimi, bu xalqların mədəniyyyəti də İslam və Şərq |