Mahmud As’ad Jo’shon haqiqiy sevgi

NIMANI VA KIMNI SEVMOQ KERAK?
Sevmoq odamzodga baxsh etilgan tuyg‘ularning eng yaxshisidir. Ichki va tashqi dunyomiz mehr-muhabbat bilan ranglangay, jonlangay va ma’nolangay. Allohning bu go‘zal ne’matidan mahrum bo‘lganlarning esa yuzlari tund, qoshlari chimiriq, ko‘ngillari xiradir, qorong‘udir. Bundaylar atrofini yo‘qotib kun kechiradi, tillari bilan, fe’llari bilan hammani ranjitadi. Sevgi tuyg‘usining o‘sib rivojlanmasligi, sevishni bilmaslik mahrumiyatlarning eng kattasidir.
Vujudning o‘sib rivojlanmog‘i, sog‘lom va buquvvat bo‘lmog‘i uchun yaxshi va kuchli ozuqalar olmoqqa tirishamiz, ishtaha dorilari ichamiz, darmondorilarni yutamiz. Badan sog‘lomligi uchun toza havo, quyosh nurlarini qidiramiz, ta’tillarga chiqamiz, turlicha sport bilan shug‘ullanamiz. Ana shunchalik natijalarga, hatto, bundan ham ko‘ra muhimroq natijalarga erishmoq uchun, bu ishlardan ham ziyoda ma’naviy jihatimizning yuksaluvi, rivojlanuvi, kuchayuvining choralarini izlamog‘imiz, davolarini topmog‘imiz lozim. Ruhning sihhati, huzur va sokinligi borasida esa eng birinchi navbatdagi davo sevmoqdir. Muhabbat tuyg‘umizni rivojlantirmoq, yuksaltirmoq uchun ko‘p urinmoq,g‘ayrat va mehnat qilmoq, kuch sarflamoqqa majburmiz. Zero, dunyo saodati va oxirat salomati ulkan miqdordagi bu tuyg‘uga ega bo‘lmoq bilan qo‘lga kirgay.
Bolani hali go‘daklik chog‘idan boshlab ona, birodar, o‘rtoq o‘yinchoq, qush, gul… muhabbati kabi tabiiy va ma’sum sevgilar bilan ulg‘aytirmoq, unda shu malakani uyg‘otib, parvarish va tarbiyat qilmoq, uni rivojlantirmoq shartdir. Bu muhabbat ta’limi bilimdan, ilmdan ham oldin kelgay va juda xayrli natijalar bergay. Chunki quruq bilim ba’zi insonni faqatgina g‘ururga yo‘liqtirgay va xudfurush qilib qo‘ygay.
Maorif tizimining shu haqiqat asosida tuzilmagani uchun bugungi kunimizning yoshlari axloqsiz, qo‘pol, dilozor va buzg‘unchi bo‘lib ketishayotir. Chunki ularga maktablarda muhabbat emas, qaysarlik, isyon, kin, xudbinlik, manmanlik va g‘urur kabi ters va quruq tuyg‘ular ta’lim qilinmoqda. Kinolarda, radioda, televidenieda, gazeta va jurnallarda urush, ur-yiqit, buzish, qarshilik qilish va dushman bo‘lish talqin qilinadi.
Sevgi-muhabbatning barcha turi ham qabul qilishga loyiqmi? Shubhasizki, yo‘q! Hech kim ichkilik, qimor mubtaloligining, g‘ayriqonuniy axloqlarning, pora, mansab, kursi muhabbatining, xudbinlikning va shunga o‘xshash qator moyilliklarning yaxshi ekanini iddao eta olmaydi. Shunday ekan, muhabbat tuyg‘usining ham nazorat etilmog‘i, go‘zal va tabiiy (haqiqiy) bo‘lgan narsalarga qaratib yo‘naltirmog‘i kerak bo‘ladi. Shunda qarshimizga ushbu savol ko‘ndalang bo‘ladi.
Ajabo, nimani va kimni sevmoq kerak?
Eng yaxshi va eng go‘zali esa, butun go‘zalliklarning egasi, yaratuvchisi, ijodkori bo‘lmish oliy va muqaddas zot, ya’ni hazrati Allohdir! Bu dunyoda ko‘zlar ko‘radigan, qo‘ngillar sevadigan barcha go‘zal narsalar Uning ijodidir. U, ko‘zlar ko‘rmagan, quloqlar eshitmagan, kishining aqlu xayolidan kechmagan asl buyuk go‘zalliklarni esa oxirat olamida saqlagaydir! Odamzod asl go‘zallikning nima ekanini, ul zul-jalol val-kamol hazratlari Firdavsi A’loda, baxtiyor qullariga jamolidan niqobini ochgan lahzada anglagaydir, asl cheksiz lazzatni, ul akmal – mukammal jamolini mushohada etgan chog‘ida tanigaydir!
Yuksak ko‘ngillar ana shu damning xayolidan, Ul yuksak zotning beqiyos jamolidan mast va mustag‘raqdirlar! Asl sevgi shudir! Boshqa barcha sevgilar esa, yo sevgi-muhabbat tuyg‘usining o‘sib rivojlanmog‘i uchun bir sabab va yoki, asl ishq-muhabbatga eltadigan yo‘ldagi bir bosqichdir. Tasavvuf buyuklari asl muhabbatni «ishqi haqiqiy» deydilar, insoniy moyilliklarni esa «ishqi majoziy» deydilar. Yunus Emroni adabiyotning ulug‘
shoiri qilgan narsa ana shu ilohiy ishqdir. Mavlono (Jaloliddin Rumiy) jo‘shqinligi, Xoja Ahmad Yassaviy hikmatlari, ana shu asl ishq-muhabbbatdandir. Fuzuliy ana shu haqiqiy sevgi bilan martaba topdi, shu vajhdan «Ishq dardi ila xusham, qo‘l tort davoyimdan, tabib!» deb aytadi. Ashraf o‘g‘li xuddi shu sababdan:
«Seni sevmoq mani dinim, imonim,
Ilohiy dinu iymondan ayirma», — deb kuylaydi.
Haqiqiy sevgiga erisha olgan, asl seviladigan Zotni topa olgan inson uchun ne baxt bu!
Mirzo Kenjabek tarjimasi