MakroiQtisodiy tahlil va prognozlashtirish ma‘ruzachi: Q. Q. Mambetjanov

mamlakatdagi

O'zbekistonda YaIMning o'sish sur'atlari

Asosiy makroiqtisodiy ko'rsatkichlar

yillar	yaim	sanoat	qishloq xo'jaligi	xizmatlar	investi-tsiyalar
2000	103,8	101,3	103,1	105,4	101,0
2005	107,0	103,8	105,4	107,6	105,7
2006	107,5	106,2	106,7	107,8	106,1
2007	109,5	106,6	106,1	112,5	106,7
2008	109,0	106,8	104,5	112,3	107,4
2009	108,1	104,1	105,8	106,8	108,2
2010	108,5	106,0	106,9	111,0	108,7
2011	108,3	104,0	106,6	111,4	108,5
2012	108,2	105,3	107,2	109,3	107,9
2013	108,0	107,0	106,9	107,8	108,3
2014	108,0	105,5	107,0	108,5	109,1
2015	107,9	105,4	106,8	108,4	109,6
2016	107,8	105,0	106,6	109,3	107,7
2017	105,3	107,0	102,0	108,9	107,1
2018	105,1	110,2	100,3	105,3	106,8

O'zbekiston respublikasida YaIM tarkibi (foizda)
Hozirgi kunda YaIMni hisoblashdagi muammolar
1
2
3
4

Iqtisodiy tahlil va prognozlashning ilmiy asoslari

Asosiy makroiqtisodiy bog‘liqliklar
Makroiqtisodiy tahlil iqtisodiyotning to‘rtta sektorini tahlil qilishga qaratilgan:
real (xususiy)
davlat (byudjet)
pul
tashqi

Iqtisodiy tahlil va prognozlashning ilmiy asoslari

unda tovarlar va xizmatlar ishlab chiqarish va ularni iste’mol qilish amalga oshiriladigan sektor. Real sektorning asosiy sub’ektlari bo‘lib uy xo‘jaliklari va korxonalar hisoblanadi.
iqtisodiyotni moliyaviy xizmatlar bilan ta’minlaydi. Ushbu sektorga asosan moliyaviy vositachilik bilan shug‘ullanuvchi tashkilotlar, - bank tizimi va boshqa moliyaviy muassasalar, shu jumladan fondlar, kredit shirkatlari, pensiya jamg‘armalari va sug‘urta kompaniyalari kiradi.
uning iqtisodiy roli samarali normativ-huquqiy bazani yaratish, muayan ijtimoiy ne’matlarni (masalan, ta’lim, infratuzilma va ijtimoiy himoyalash tizimi) taqdim etish, soliq tizimini nazorat qilish va davlat xarajatlarini boshqarishdan iborat.
iqtisodiyotning norezidentlar bilan barcha operatsiyalarini birlashtiradi.
Real sektor
Pul sektori
Davlat sektori
tashqi sektor

Iqtisodiy tahlil va prognozlashning ilmiy asoslari

Sektorlar o‘rtasidagi o‘zaro iqtisodiy bitimlar quyidagi asosiy makroiqtisodiy hisoblarda qayd etiladi:
milliy hisoblar tizimi
to‘lov balansi
monetar hisoblar
byudjet sektori hisoblari

Iqtisodiy tahlil va prognozlashning ilmiy asoslari

• iqtisodiyot sektorlari bo‘yicha daromadlar va xarajatlarning tengligi har bir sektorning byudjet bilan cheklanishini belgilab beradi;

birinchidan,

• ushbu ayniyatlar orqali alohida sektorning iqtisodiyotning boshqa sektorlari bilan o‘zaro bog‘liqligi aniqlanadi.

ikkinchidan,
Makroiqtisodiy dasturlashning asosida asosiy iqtisodiy ayniyatlar yotadi. Ularning muhimligi quyidagilardan iborat:

Iqtisodiy tahlil va prognozlashning ilmiy asoslari

iqtisodiyotning byudjet bilan cheklanishi tovarlar va xizmatlarni ishlab chiqarishdan olinadigan barcha daromadlar ishlab chiqarilgan tovarlar va xizmatlar uchun barcha xarajatlarga tenglashtirilishi kerak, bu quyidagi ayniyatni ifodalaydi:
Y + M = C + I + G + X
yoki
Y = C + I + G + X – M
Mazkur ayniyat daromadning rezidentlar umumiy xarajatlari (C+I+G) va sof eksporti (X-M) yig‘indisiga tengligini tasdiqlaydi.
Agar daromad (Y) YAIM (GDP)ni o‘zida namoyon etsa, u holda sof eksport hajmi tovarlar va nofaktoriy xizmatlar eksporti bilan importi o‘rtasidagi farqqa (ya’ni Xn = tashqi savdo aylanmasining saldosiga) teng.