Maktabgacha katta yoshdagi bolalarda ingliz tilini o`rgatishning pedagogik-psixologik imkoniyatlari

MAKTABGACHA KATTA YOSHDAGI BOLALARDA INGLIZ TILINI O`RGATISHNING PEDAGOGIK-PSIXOLOGIK IMKONIYATLARI
Normatova Nilufar Komilovna
TerDUPI Maktabgacha ta`lim mutaxassisligi 2-kurs magistranti [e-mail]
Annotatsiya
Maktabgacha yoshdagi bolalarda ingliz tilini o`rgatishda foydalanish qulay va samarali natijaga erishish mumkin bo`lgan metod hamda usullar juda ko`pgina bo`lib, ular orasidan axborot kommunikativ texnologiyalaridan foydalangan faoliyat mashg`ulotlarini qanday tashkil etish haqida so`z yuritilgan.
Kalit so`zlar
Maktabgacha, yosh davrlari, kommunikativlik, faoliyat, ta`lim, tarbiya, o`yin, ertaklar, muloqot, so`z boyligi, qobilyat.
Abstract
There are a lot of methods and methods that can be used in teaching English language to preschool children and it is possible to achieve an effective result.
Key words
Preschool, youth periods, communication, activity, education, upbringing, game, fairy tales, communication, vocabulary, ability.
Hozirgi kunda chet tilini o'rganish o'z-o'zini rivojlantirishning bir usuli emas, balki zarurat bo'lib qoldi. Ingliz tili nafaqat maktablar va universitetlarda, balki ko'plab qo'shimcha Maktabgacha ta'lim tashkilotlarida ham ta'limning majburiy tarkibiy qismiga aylandi.
Bizga ma’lumki qadimdan chet tillarini o‘rganishga talab katta bo‘lib kelmoqda. Xususan bugungi kunda ham muhtaram prezidentimiz SH.Mirziyoyev tomonidan 2021-yilning may oyida Vazirlar Mahkamasi huzurida xorijiy tillarni o‘rganishni ommalashtirish agentligiga asos solgan bo‘lib, bu idora zimmasiga ta’limning barcha bosqichlarida o‘qitish usullarini tadbiq etish, samarali dastur va darsliklar ishlab chiqarish vazifasi yuklatilgan. Ushbu sa’y-harakatlar doirasida hukumat O‘zbekiston fuqarolari va umuman raqobatdoshligini oshirish kutilayotgan 10 ta tilni tanlab olgan. Ulardan eng asosiy urg‘u ingliz tiliga qaratilgan bo‘lib, O‘zbekiston Respublikasi prezidentining 10-dekabr kuni qabul qilingan qaroriga binoan, 2013-o‘quv yilidan boshlab maktablarda ingliz tilini 1-sinfdan boshlab o‘rgatish joriy qilindi. O‘zbekistonda ingliz tilini metodikasi va dasturlarini ishlab chiqish va qo‘llanmalarini yaratishda AQSH, Angliyada mutaxassislar va Ta’lim vazirliklariga yaqindan ko‘mak beradi. Masalan, AQSH Markaziy Osiyo davlatlari uchun “Hududiy ingliz tili markazi” (Regional English Language Office) tashkil etgan. Idora regiondagi ingliz tili o‘qituvchilar malakasini oshirish uchun muntazam ravishda treyning va seminarlar tashkil etgan.
Hozirda maktablar qatorida ham maktabgacha ta’limda ham ingliz tilini o‘rgatish tobora rivojlanib bormoqda. Maktabgacha va Boshlang‘ich ta’limdagi bolalar uchun bu balki murakkab hisoblanishi mumkin. Ammo taraqqiyotimiz rivojlanib borgan sari raqobat kuchayib bormoqda. Albatta raqobat bor joyda rivojlanish bo‘lgani kabi bu maktabgacha bo‘lgan ta’limda ham ko‘plab iqtidorli talabalar yetishib chiqmoqda. Bu yo‘l ish bo‘yicha o‘qiyotgan talabalarga prezidentimiz tomonidan ham juda ko‘plab imkoniyatlar berilmoqda. Bu borada bolalarga chet tilini o‘rgatish uchun ham o‘z metodlari bor. Maktabgacha yoshdagi bolalarni ingliz tiliga o'rgatishning asosiy maqsadlari:

• 
  bolalarda ingliz tilida boshlang'ich muloqot qobiliyatlarini shakllantirish;
  
• 
  o'z maqsadlariga erishish, hayotiy aloqa sharoitida fikr va hissiyotlarini ifoda etish uchun ingliz tilidan foydalanish qobiliyatini shakllantirish;
  
• 
  chet tillarini yanada o'rganishga ijobiy munosabat yaratish;
  
• 
  boshqa mamlakatlar hayoti va madaniyatiga qiziqishni uyg'otish.
  

So'nggi yillarda ingliz tilini o'qitishni boshlash uchun yosh chegarasi tobora qisqartirildi. Qoida tariqasida, to'rt yoshli bola allaqachon darslarga to'liq tayyor deb hisoblanadi. Ma’lumki, erta yoshning chet tilini o‘zlashtirish imkoniyatlari chinakamiga beqiyosdir. Hatto K.D.Ushinskiy ham shunday deb yozgan edi: “Bola biz bir necha yil ichida o‘rgana olmaydigan darajada chet tilini bir necha oyda o‘rganadi”. Zamonaviy ta’lim makonida ta’lim va tarbiyaning asosiy maqsadi har tomonlama rivojlangan shaxs, barkamol shaxsni shakllantirishdan iborat. Bunday shaxsni shakllantirishga maktabgacha yoshda chet tilini o'rgatish o'ziga xos hissa qo'shadi. Chet tillarini o'rgatishning asosiy maqsadi - bu mavzu orqali bolaning shaxsiy rivojlanishi, ya'ni. zamonaviy dunyodagi ko'p tilli va ko'p madaniyatli vaziyatga moslashish uchun uni yangi til dunyosi bilan tanishtirish uchun qulay sharoit yaratish. Chet tilini o'zlashtirish uchun maktabgacha yosh o'ziga xosdir. Maktabgacha yoshdagi bolalarning psixologiyasini hisobga olgan holda aytishimiz mumkinki, ular nutqning fonetikasi va intonatsiyasiga ayniqsa sezgir, shuning uchun ta'limning boshlang'ich bosqichining asosiy vazifasi bolalarda to'g'ri talaffuzni shakllantirish bo'lib, unga turli mashqlar va maxsus didaktik mashqlar yordamida erishish mumkin. fonemik eshitishni, shuningdek nutq nafasini rivojlantirish uchun sinfdagi o'yinlar. Bolalarning chet tilidagi nutqini muvaffaqiyatli o'zlashtirishi mumkin bo'ladi, chunki maktabgacha yoshdagi bolalar o'rganishning keyingi bosqichlariga qaraganda til materialini yanada moslashuvchan va tezroq yodlashlari, to'siq deb ataladigan narsaning yo'qligi, ya'ni ularning ishtirok etishiga to'sqinlik qiladigan inhibe qo'rquvi bilan ajralib turadi. chet tilida muloqot qilishda, hatto o'z ona tilida og'zaki muloqot qilishda zarur ko'nikmalarga va ozgina tajribaga ega bo'lsalar ham. Maktabgacha katta yosh, ayniqsa, ingliz tilini o'rganishni boshlash uchun juda qulaydir: bu yoshdagi bolalar til hodisalariga nisbatan sezgirligi bilan ajralib turadi, ular o'zlarining nutq tajribalarini, tilning "sirlarini" tushunishga qiziqishadi. Ular kichik hajmni osongina va qat'iy eslashadi.
Maktabgacha yoshdagi bolalar bilan faqat tajribali mutaxassislar ishlashi kerak. Maktabgacha yoshda, ingliz tilini o'qitishda, bolalar asta-sekin kommunikativ kompetentsiya asoslarini rivojlantiradilar, bu ingliz tilini o'rganishning dastlabki bosqichida quyidagi jihatlarni o'z ichiga oladi:

• 
  fonetik nuqtai nazardan to'g'ri takrorlash qobiliyati inglizcha so'zlar o'qituvchi, ona tili yoki ma'ruzachining orqasida, ya'ni eshitish diqqatini, fonetik eshitish va to'g'ri talaffuzni bosqichma-bosqich shakllantirish;
  
• 
  inglizcha so'z boyligini o'zlashtirish, birlashtirish va faollashtirish;
  
• 
  ma'lum miqdordagi sodda grammatik tuzilmalarni o'zlashtirish, izchil bayon tuzish.
  

Ingliz tilini o'qitishning eng mashhur usullaridan biri bu axborot-kommunikatsiya usullaridan foydalanish kompyuter texnikasi, multimedia, audio va boshqalar kabi. To'g'ridan-to'g'ri ta'lim faoliyatida audio, video hikoyalar, ertaklar, kognitiv materiallardan foydalanish ta'limni individualizatsiya qilishga va maktabgacha yoshdagi bolalar nutq faoliyati uchun motivatsiyani rivojlantirishga yordam beradi. Aynan AKTni chet tilini to'g'ridan-to'g'ri ta'lim faoliyatida qo'llash motivatsiyaning ikki turi rivojlanadi: o'z-o'zini rag'batlantirish, tavsiya etilgan material o'zi qiziq bo'lsa va motivatsiya, bu maktabgacha yoshdagi bolada u o'rganayotgan tilini tushunishi mumkinligi bilan namoyon bo'ladi. Bu mamnuniyat keltiradi va o'z kuchiga ishonchni kuchaytiradi va yanada takomillashtirishga intiladi.Faoliyat dasturidan ko'ra, ertak, hikoya yoki o'quv filmlarini tinglash yoki tomosha qilish ancha qiziqroq. Bolalar juda tez tilning semantik asoslarini anglaydilar va o'zlari gapira boshlaydilar. Agar o'qitishda to'liq immersiya usuli qo'llanilsa. Ushbu usul bolaning chet tili bilan muntazam va chuqur aloqasini nazarda tutadi. Bolaning ong osti g'ayrioddiy sezgir bo'lib, hatto aniq natijalar hozir ko'rinmasa ham, bir-ikki yil ichida bolaning g'ayrioddiy rivojlangan lingvistik qobiliyatlariga duch kelish mumkin.
Ingliz tilini o'rganish uchun audio ertaklar-maktabgacha yoshdagi bolaning so'z boyligi bir necha o'nlab so'zlarga yetganda, siz ingliz tilidagi audio ertaklari yordamida to'g'ridan-to'g'ri ta'lim faoliyatini diversifikatsiya qilishingiz mumkin. Ovozli hikoyalarni quyidagilarga bo'lish mumkin: