Maktabgacha pedagogika

2.4. TO‘RTINCHI GURUH TA’LIM USULLARI
To‘rtinchi guruh ta’lim usullari: mustaqil izlanuvchilik faoliyati hamda 4 – darajadabilimlarni o‘zlashtirishni ta’minlovchi, usullar.

MUAMMOLI VAZIYATLAR USULI

Muammoli vazifalar usuli – ta’lim beruvchining muammoli vaziyatlarni yaratishgava ta’lim oluvchilarning faol bilish faoliyatlariga asoslangan. U aniq vaziyatni tahlilqilish,baholash va keynigi qarorni qabul qilishdan tuzilgan

Usulning etakchi vazifalari quyidagilardan iborat:

1. 
   O‘rgatuvchi – bilimlarnifaollashtirishgaasoslangan;
   
2. 
   Rivojlantiruvchi – tahliliytafakkurni, alohida hodisalarning dalillari qonuniylikni ko‘rabilishini shakllantirish;
   
3. 
   Tarbiyalovchi – fikralmashinishko‘nikmalarnishakllantirish.
   

Muammolivazifalardanfoydalanishusulibizga, nazariyaniamaliyotbilanbog‘lash, imkoniniberadi, bumaterialnita’limoluvchilaruchunyanadako‘pdolzarbliqiladi.
O‘quvmuammosiningmuhimbelgilariquyidagilardaniboratbo‘ladi:
􀂾 noma’lumning borligi, uni topish yangi bilimlarni shakllanishiga olibkeladi;
􀂾 noma’lumni topish yo‘nalishida qidiruvni amalga oshirish uchun ta’limoluvchilardama’lum darajada bilim manbalari borligi.
Muammo 3 tarkibiyqismdantashkiltopadi:
oMa’lum (ushbuberilganvazifadan).
o Noma’lum (topish yangi bilimlarni shakllanishiga olib keladi).
o Noma’lumni topish yo‘nalishida qidiruvni amalga oshirishuchun kerak bo‘lgan, avvalgi bilimlar (ta’lim oluvchilar tajribasi).
SHunday qilib, o‘quv muammosini ta’lim oluvchilarga oldindan noma’lum bo‘lgannatija yoki bajarish usuli vazifasi sifatida aniqlash mumkin. Lekin ta’limoluvchilar ushbu natija qidiruvini amalga oshirish yoki hal etish yo‘li uchundastlabkiga egadirlar. SHunday qilib, ta’lim oluvchilar hal etish yo‘lini biladi,vazifasi o‘quv muammosibo‘lmaydi. Boshqa tomondan, agarda ta’lim oluvchilar u yoki buvazifani echish yo‘lini bilmay uni echish qidiruvi uchun vositaga ega bo‘lmasalar, undau ham o‘quv muammosi bo‘lishi mumkin emas.
Muammoli vazifani murakkabligi (vaziyat-uquv muammo) bir qator dalillar bilananiqlanadi, bu jumladan ta’lim oluvchilar darajasiga mos qilishi kerak. Agardatanishtiruvchi material juda ham hajmi katta yoki murakkab bo‘lsa, ular hammaakborotni qabul qila olmaydilar, echimini topishni bilmaydilar va o‘quv faoliyatidabo‘lgan har qanday qiziqishlardan mahrum bo‘ladilar.
Muammolivazifaniishlabchiqishkattamehnatva pedagogik mahoratnitalabetadi.Qoidaga binoan, vazifani bir necha marotaba tajribadan o‘tkazgandan so‘ng o‘quvguruhida omadli variantini tuzishga ega bo‘linadi. SHunga qaramay, bunday vazifalarnazariyani haqiqiy vaziyat bilan bog‘lash imkonini beradi. Bu ta’lim oluvchilarongida o‘qitishni faollashtirishga imkon beradi, kelajakdagi kasbiy faoliyatlariuchun o‘rganilayotgan materialning amaliy foydasini anglab etishga yordam bo‘ladi.

Masalan:
“Ta’lim berish usullarini tanlash” mavzusidagi kirish ma’ruzasidan so‘ng, tinglovchilargaquyidagi muammoli vaziyatni jamoaviy echish vazifasini taklif etish mumkin:
Kuzatuvchi ma’ruzadan so‘ng, Sizga darsda faol usullardan bo‘lgan keys-stadi, ta’limiyo‘yin, aqliy hujumlarni qo‘llamadiz deb tanqid qildi. Siz bu bo‘yicha nima deysiz? - O‘ylab ko‘ring.Javob asoslangan bo‘lishi kerak.