“maliYYƏ” fənnindən mühazirə mətnləri

  
12.5.AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASINDA SIĞORTANIN TƏİKİLİ  
XÜSUSİYYƏTLƏRİ  
 
Ölkəmizdə  sığorta  münasibətləri  üç  əsas  mərhələni  əhatə  edir.  1917-ci  il  Oktyabr 
inqilabından əvvəlki dövr,  inqilabdan sonrakı dövr (1917-1990) və 1990-cı ildən başlayan 
dövr.  
Rеspublikаmızdа  sığоrtа  işi  kаpitаlist  istеhsаl  münаsibətlərinin  inkişаfı,  nеft  
sənаyеsinin  mеydаnа  gəlməsi  və  sаhibkаrlığın  fəаllаşmаsı  ilə  sıх  əlаqədаrdır.  ХIХ  əsrin 
ахırlаrındа    ölkəmizin  nеft  sənаyеsinə  хаrici  invеstоrlаr    cəlb  еdilməsi  nəticəsində  sığоrtа 
işinin  inkişаfındа  tərəqqi  bаşlаnır,  ilk  nеft    və  gəmiçilik  şirkətləri  mеydаnа  gəlir. 
Sənаyеçilərin qаrşılıqlı sığоrtаsı, yаnğındаn sığоrtа və vətəndаşlаrın şəхsi əmlаkının sığоrtаsı 
gеniş yаyılır.  
Sığorta işi Bakıda inqilabdan əvvəl inkişaf etmiş sahələrdən biri idi.  1910cu ildə Bakı 
şəhərində  18  sığorta  cəmiyyəti  fəaliyyət  göstərirdi.    Rusiyanın  şirkətləri  də    ölkəmizdə 
sığorta  fəaliyyəti  ilə  məşğul  olurdular.  Belə  ki,  1912-ci  ildə  Bakıda  30  sığorta  cəmiyyəti 
fəaliyyət göstərmişdir. Bu dövrdə ingilis, alman şirkətlərinin filialları, bir sıra Rusiya sığorta 
təşkilatlari fəaliyyətə başlamışdır.  
İnqilabdan sonrakı dövrə gəldikdə  keçmiş SSRİ-də sığortanın təşkilatı əsasları 1925-ci 
ildə müəyyənləşdirilmişdir. SSRİ-nin MİK və XKS-nin 18 oktyabr 1925-ci il tarixli qərarına 
əsasən  sığorta  dövlət  inhisarına  alınmışdır.  Sığorta  əməliyyatlarına  Dövlət  Sığortası  Baş 
İdarəsi vasitəsilə nəzarət edilirdi.   
Kooperativ  sığortası  istehlak  kooperasiyası  vasitəsilə  hşyata  keçirilirdi.  1931-ci  ildə 
onun  sığorta  əməliyyatı  aparmağı  dayandırıldı.  Bu  dövrdən  bütün  sığorta  əməliyyatları 
Dövlət Sığortasında cəmlənmiş oldu. 80-ci illərin axırlarınadək sığorta üzrə əməliyyatları iki 
dövlət sığorta təşkilatı: SSRİ-nin Dövlət sığorta Təşkilatı və xarici sığortaçılarla əməliyyatlar 
üzrə  Dövlət  Sığorta  Təşkilatı  həyata  keçirirdi.  1988-ci  ildə  SSRİ-də  “Kooperasiya 
haqqında”Qanun  qəbul  edildi.  Bu  qanuna  əsasən  kooperativlərə  sığorta  təşkilatları 
yaratmağa, sığortalama qaydası, onların növləri və şərtlərini müəyyən etməyə icazə verildi. 
Bununla da kommersiya sığorta təşkilatları və səhmdar cəmiyyətləri yaradılmağa başladı.  
1991-ci ilin axırlarınadək respublikamızda sığorta işi iki sığorta təşkilatının Azərbaycan 

---

133 
 
 
 
Respublikası Dövlət Sığorta Şirkətinin və SSRİ-nin Xarici Dövlət Sığorta Təşkilatının Bakı 
şəhərindəki şöbəsinin inhisarı altında idi. 1991-ci ildə  AR nazirlər Kabineti yanında Dövlət 
Sığorta Nəzarəti yaradıldı. Bu təşkilatın vəzifəsi sığorta bazarınını inkişafının tənzimlənməsi, 
sığortaçıların,  sığortalıların  və  dövlət  mənafeyinin  müdafiəsi,  metodiki  rəhbərliyin  həyata 
keçirilməsi, müvafiq normativ-hüquqi sənədlərin hazırlanması və s. olmuşdur.  
   Azərbaycanda  milli  sığorta  bazarı  1992-ci  ilin  əvvəlindən  fоrmаlаşmаğа  bаşlаmışdır. 
Аzərbаycаn Rеspublikаsının Milli Məclisi  Аzərbаycаnın tаriхində ilk dəfə оlаrаq 1993-cü 
ildə    «Sığоrtа    hаqqındа»  Аzərbаycаn  Rеspublikаsı  Qаnunu  qəbul  еtdi.  Bu  qаnunun  
tələblərinin  icrа  еdilməsi  üçün    sığоrtа  işinin  inkişаfınа    təkаn  vеrən    müхtəlif    nоrmаtiv-
hüquqi sənədlər hаzırlаnmışdır ki, bu dа sığоrtа  хidmətləri  həcminin аrtırılmаsınа, sığоrtа  
təşkilаtlаrının  mаliyyə sаbitliyinin möhkəmləndirilməsinə təkаn vеrmişdir.   
Bundan  əlavə  1993-cü  ildə  Azərbaycan  Respublikası  Sığorta  Cəmiyyətləri  İttifaqı 
yaradıldı.  Sığortaçılar  İttifaqı  Dövlət  Sığorta  Nəzarəti  ilə  birlikdə  sığorta  qanunvericiliyini 
tənzimləyən hüquqi sənədlərin hazırlanmasında müvafiq işlər görmüşdür.  
Hazırda  sığorta  bazarı  inkişaf  mərhələsindədir.  Sığorta  şirkətləri  40-dan  çox  icbari  və 
könüllü  sığorta  növlərini  tətbiq  edirlər.  lakin  inkişaf  etmiş  ölkələrdə  300-dən  çox  müxtəlif 
növ  sığorta  xidməti  göstərilir.  Belə  ki,  1999-cu  il  1  yanvar  tarixinə  62  sığorta  təşkilatı,  o 
cümlədən 53 milli, 9 birgə sığortaçı fəaliyyət göstərirdi. Onların bir hissəsi müflisləşmiş və 
öz  fəaliyyətlərini  dayandırmışlar.  01.01.2017-ci  il  vəziyyətinə  ölkəmizdə  qeydiyyatdan 
keçmiş 25 sığorta təşkilatı fəaliyyət göstərmişdir.   
Azərbaycanda  sığorta  əməliyyatları  aparmağa  lisenziya  alan  ən  böyük  sığorta təşkilatı 
“Azərsığortadır.” Onun bütün respublikada filialları vardır.