“maliYYƏ” fənnindən mühazirə mətnləri

Müəssisələrin  maliyyə  resursları  maliyyə  öhdəliklərinin  yerinə  yetirilməsi,  cari 
məsrəflərin  və  istehsalın  inkişafı  ilə  əlaqədar  xərclərin  maliyyələşdirilməsi  üçün 

---

85 
 
 
 
nəzərdə  tutulmuş  nağd  və  nağdsız  formada  xüsusi  gəlirlərin  və  kənardan 
daxilolmaların məcmusudur.   
Müəssisələrin  maliyyə  resursları-onun  təsərrüfat  fəaliyyətini  təmin  etmək  üçün 
topladığı xüsusi və borc vəsaitlərinin məcmusu başa duşulur.  
Müəssisələrin  maliyyə  resurslarının  formalaşmasında  əsas  məqsəd  onun  təsərrüfat 
fəaliyyətinin  perspektiv  inkişafını  təmin  edən  maliyyə  aktivlərini  formalaşdırmaqdan 
ibarətdir.  Müəssisənin  maliyyə  resurslarının  formalaşması  prosesi  aşağıdakı  prinsiplər 
əsasında həyata keçirilir:  
1.Müəssisənin təsərrüfat fəaliyyətinin inkişaf perspektivlərinin nəzərə alınması. Belə ki, 
resursların  həcmi  və  strukturunun  formalaşması  prosesi  müəssisənin  gələcək  inkişafının 
bütün mərhələlərində təsərrüfat fəaliyyətinin təmin edilməsinə istiqamətlənir.  
2.Maliyyə resurslarının ümumi həcmindən investisiya hissəsinin ayrılması.  
3.Müəssisənin maliyyə təhlükəsizliyi baxımından maliyyə resurslarının formalaşmasının 
əlverişli  strukturunun  təmin  edilməsi.    Əlverişli  struktur  müəssisənin  maliyyə  tarazlığını 
təmin edir.  
Maliyyə resursları formalaşma mənbələrinə görə xüsusi (daxili) və cəlb edilmiş (xarici) 
resurslara bölünür.  
Daxili maliyyə resurslarının əsas hissəsini təşkilatın sərəncamında qalan mənfəət  təşkil 
edir. Mənfəət aşagıdakı qaydada istifadə ediə bilər:  
- tam həcmdə istehlaka yönəldilə bilər;  
- digər layihələrə investisiya kimi istifadə edilə bilər;  
- təkrar olaraq müəssisənin inkişafına yönəldilə bilər.  
Mənfəətin  hamısı  təşkilatın  səərəncamında  qalmır.  Onun  bir  hissəsi  vergilər  və  digər 
məcburi  ödənişlər  formasında  büdcə  sisteminə  daxil  olur.  Təşkilatın  sərəncamında  qalan 
mənfəət  yığım, istehlak və ehtiyatlara bölünür.  
Xüsusi  maliyyə  resursları  tərkibində  ikinci  yer  amortizasiya  ayırmalarına  məxsusdur. 
Amortizasiya  ayırmaları  əsas  istehsal  fondlarının    və  qeyri-material  aktivlərinin 
köhnəlməsinin pul ilə ifadəsidir.   
Müəssisələrin cəlb edilmiş vəsaitlərini aşağıdakı kmii təsnifləşdirmək olar:  
- fond bazarında səhmlərin buraxılması;  
- istiqrazların buraxılması;  
Maliyə  bazarında  toplanmış  vəsaitlərə  xüsusi  səhm  və  istiqrazların,  digər  qiymətli 
kağızların satışından əldə edilən vəsaitlər aid edilir.  
Yenidənbölgü qaydasında daxil olan vəsaitlərə sığorta ödənişləri, assosasiyalardan, baş 
şirkətlərdən daxil olan maliyyə resursları, dividentlər və faizlər, büdcə subsidiyaları aiddir.  
Büdcə  təxsisatı-həm  qaytarılmaq  və  həm  də  qaytarılmamaq  şərti  ilə  verilə  bilər.  O, 
dövlət sifarişlərinin, ayrı-ayrı investisiya proqramlarının maliyyələşdirilməsinə yönəldilir.  
Bildiyimiz  kimi,  müəssisə  cari  təsərrüfat  fəaliyyətini  davam  etdirməsi  üçün  nizamnamə 
fonduna və ya nizamnamə kapitalına malik olmalıdır. Nizamnamə fondunun təşkili mənbələrinə 
görə müəssisələr 2 qrupa bölünür: yeni təşkil olunan müəssisələr; fəaliyyətdə olan müəssisələr. 

---

86 
 
 
 
 
  Yeni  təşkil  olunmuş  müəssisələrdə  Nizamnamə  Fondu  üzvlərin  pay  haqları, 
uzunmüddətli kreditlər, büdcə vəsaitləri və s. hesabına formalaşır.   
Fəaliyyətdə  olan  müəssisələrdə  isə  maliyyə  ehtiyatlarının  mənbəyi  kimi  məhsul 
satışından gəlir, amortizasiya ayırmaları və müxtəlif məqsədli daxilolmalar aiddir.  
Maliyyə  resurslarının  əlavə  mənbəyi  maliyyə  bazarından  səfərbər  edilmiş  vəsaitlərdir. 
Səhmlərin,  istiqrazların  və  digər  qiymətli  kağızların  satışı  vəsaitlərin  səfərbər  edilməsi 
formalarıdır. Cəlb edilmiş vəsaitlərə isə büdcə vəsaiti, bank kreditləri, kommersiya kreditləri, 
lizinq və s.aiddir.