Ma’lumotlar bazasining maqsad va vazifalari

72) Relatsion munosabatlarda ulash amali
Ulash. Berilgan ikkala jadvalda umumiy qiymatga ega bo’lgan kortejlarning ulanishidan iborat yangi jadval hosil qiladi. Natijaviy jadvalda umumiy qiymat faqat bir marta qatnashadi. Bunday ulash tabiiy ulash deb ataladi (v).
Quyidagi ikki munosabatni qarab chiqamiz.

TALABA munosabati

StudID	FISH	Guruh
123	Axrorov S. I.	303
124	Jonibekov A. B.	302
127	Salimov J. I.	302

GURUH munosabati

GuruhSardor	Guruh
Jonibekov A. B.	302
Akramov B. I.	304

TALABA va GURUH munosabatlari orasida ulash amalini qo’llash

TALABA JOIN GURUH

StudID	FISH	Guruh	GuruhSardor
124	Jonibekov A. B.	302	Jonibekov A. B.
127	Salimov J. I.	302	Jonibekov A. B.

TALABA munosabatida "Guruh" atributining qiymati "344" ga teng kortejlar mavjud emasligi sababli, GURUH munosabatida qiymati "302" guruhi talabalari to'g'risidagi ma'lumotlarni o'z ichiga olgan kortejlar munosabatda qoldi.


73) Relatsion munosabatlarda bo’lish amali
Bo’lish. A va B munosabatlari mos ravishda {X, Y} va {Y} atributlariga ega bo'lsin. Ikki munosabatlarning bir xil nomlangan atributlari bir xil domenlarda aniqlanadi.
Bo’lish – berilgan binar va unar ikkita jadval uchun unar jadvalning barcha qiymatlari bilan moslashgan binar jadvaldagi bitta atributning qiymatlaridan iborat jadval.
Ushbu amal quyidagicha yoziladi:
A / B
A DIVIDED B

Quyida keltirilgan A munosabatida qaysi talaba qaysi fanni topshirganligi to'g'risida ma'lumotlar mavjud. B munosabati fanlarning ro'yxatini o'z ichiga oladi. B jadvalida keltirilgan barcha fanlardan o'tgan talabalarning ID raqamlarini olishingiz kerak.

Muammo A ni B ga bo'lish yo'li bilan hal qilinadi.

A munosabat

StudID	Fan
123	Fizika
123	Matematika
124	Matematika
127	Fizika

B munosabat

Fan

Fizika

Matematika

Bo’lish amalini qo’llash natijasida hosil bo’lgan munosabat

A/B

StudID

123

74) Ma’lumotlar bazasini normallashtirish
Umuman olganda normalizatsiya - bu ba'zi bir kamchiliklari bo'lgan munosabatlarni ushbu kamchiliklarga ega bo'lmagan munosabatlarga aylantirish jarayoni. Tuzilgan munosabatlar yaxshi yoki yo'qmi degan savol ko'p nazariy tadqiqotlar mavzusi bo'ldi.
Normallashtirish atamasi ma'lumotlar bazasi texnologiyalarining kashfiyotchilari bilan bog'liq. E. Codd, D. Boyes, R. Fagin, P. Chen, R. Barker, kabilar munosabatlarning turli normal shakllarini belgilab berganlar. So'nggi paytlarda ushbu masalani yanada chuqurroq o'rganish D. Ulman, G. Molina, D. Vidoma, D. Krenke, shuningdek, rus olimlari S. Glushakov, D. Lomotko, E. Fufayev, N. Solovyov va boshqalarning asarlarida mavjud.
Relatsion ma'lumotlar bazasi - bu bir-biri bilan bog'liq jadvallar to'plami. Ma'lumotlar bazasidagi jadvallar soni va ularning tarkibi ko'plab omillarga bog'liq, ularning asosiylari:

• 
  ma'lumotlar foydalanuvchilarining tarkibi;
  
• 
  ma'lumotlar yaxlitligini ta'minlash (ayniqsa, ko'p foydalanuvchiga ega bo'lgan axborot tizimlarida muhim);
  
• 
  eng kichik hajmni ta'minlaydigan ma'lumotlarning ko'payishini yo'q qilish talab qilingan xotira va minimal ishlov berish vaqti.
  

Ko'plab olimlarning to'plangan tajribasi, xususan E. Codd, D. Boyes, R. Fagin, jadvallarni normallashtirish va ular o'rtasidagi aloqalarni o'rnatish usullari bilan relyatsion ma'lumotlar bazalarini loyihalashda ushbu omillarni hisobga olishga imkon beradi.