Ma’lumotlar bazasining maqsad va vazifalari

58) Relatsion modelda kortej, daraja, kardinallik tushunchalari
Kortejlar. Munosabatlar satri.
Munosabatning elementlari - bu kortejlar, yoki satrlar, jadvallar. Branch uchun har bir satrda har bir atribut uchun bittadan qiymat mavjud. Kortejlar har qanday tartibda bo'lishi mumkin, shu bilan birga munosabatlar bir xil bo'lib qoladi va shuning uchun bir xil ma'noga ega. O'zaro munosabatlar tuzilmasining tavsifi, shuningdek, domen spetsifikatsiyasi va atributlarning mumkin bo'lgan qiymatlariga nisbatan har qanday boshqa cheklovlar, ba'zan uning nomi (yoki tarkibi (intension)) deb nomlanadi. Odatda, unga qo'shimcha atributlarni qo'shish orqali munosabatlarning ma'nosi o'zgarguncha tuzatiladi. Kortejlar vaqt o'tishi bilan o'zgarib turadigan kengayish (extension), holat(state) yoki munosabatlar tanasi deb ataladi.
Daraja. O'zaro munosabatlar darajasi uning tarkibidagi atributlar soniga qarab belgilanadi. 1-rasmda to'rtta xususiyatga ega va shuning uchun uning darajasi 4 ga teng. Bu shuni anglatadiki, jadvaldagi har bir satr to'rtta elementli kortej, ya'ni to'rtta qiymatni o'z ichiga olgan kortej. Faqat bitta atributga ega bo'lgan munosabat 1 darajaga ega va unar munosabati (yoki bitta elementli kortej) deb nomlanadi. Ikki atributga ega bo'lgan munosabat binar (ikkilik) deb ataladi, uchta atribut bilan bog'liqlik ternar va ko'plab atributlarga ega bo'lgan munosabatlar uchun n-ar atamasi qo'llaniladi. Aloqalar darajasini aniqlash munosabatlar nomining bir qismidir.
Kardinallik. Munosabatlar tarkibidagi kortejlar soni.
Aloqada joylashgan kortejlar soni munosabatlarning kardinalligi deb ataladi. Har safar qo'shish yoki olib tashlashda ushbu xususiyat o'zgaradi.

59) Relatsion kalitlar
Yuqorida ta'kidlab o'tilganidek, munosabatda takrorlanadigan kortejlar bo'lmasligi kerak. Shu sababli, munosabatlarning har bir individual kortejini bir yoki bir nechta atributlar (relyatsion kalitlar deb ataladi) qiymatlari bo'yicha noyob tarzda aniqlay olishimiz zarur.
Super kalit (superkey). Berilgan munosabat kortejini yagona aniqlaydigan atribut yoki atributlar to'plami.
Super kalit munosabatdagi har bir katakchani o'ziga xos tarzda aniqlaydi. Ammo super kalitni noyob tarzda aniqlash uchun talab qilinmaydigan qo'shimcha atributlar bo'lishi mumkin, shuning uchun biz faqat bitta kortejni yagona identifikatsiyalash uchun zarur bo'lgan atributlardan iborat bo'lgan super kalitlarga e’tibor qaratamiz.

Relyatsion ma'lumotlar modelida tegishli atamalar olingan joydan relyatsion algebraning qismlaridan foydalaniladi. Relyatsion algebrada munosabatlarning nomlangan ustuni atribut deb ataladi va ma'lum atributning barcha mumkin bo'lgan qiymatlari to'plamiga domen deyiladi. Turli xil atributlarning qiymatlari bo'lgan jadvalning satrlari bog'lanishlar deyiladi. Qiymati bir-birini bog'laydigan atributga kalit deyiladi. Shunday qilib, kalit maydon - bu jadvalda qiymatlari takrorlanmagan maydon. Ierarxik va tarmoq ma'lumotlari modellaridan farqli o'laroq, o'zaro bog'liqlik guruh munosabatlari tushunchasiga ega emas. Turli munosabatlar tuynuklari orasidagi birlashmalarni aks ettirish uchun kalitlarning nusxalari ishlatiladi. Hech qanday jadval yozuvni aniq belgilamaganda, murakkab kalit tanlanadi.

Jadvaldagi yozuvlar kalit bo'yicha tartiblangan. Kalit oddiy, bitta maydondan va murakkab bir necha maydonlardan iborat bo'lishi mumkin. Hech qanday jadval maydoni yozuvni aniq belgilamaganda, murakkab kalit tanlanadi.