amirdan keyingi oliy mansab hisoblangan. Qo’shbegiga barcha viloyatlar va
bekliklarning hokimlari, beklari bo’ysungan hamda amirning poytaxtda bo’lmagan
qilgan. Buxoro amirligida Qo’shbegilar 2 ta bo’lgan: “Qo’shbegiyi bolo” (yuqori
Qo’shbegi) va “Qo’shbegiyi poyon” (quyi Qo’shbegi). Qo’shbegiyi bolo arkda,
ya’ni baland qo’rg’onda yashagan va saroy ishlarida etakchi mavqeni egallagan. U
doimiy ravishda arkda amir bilan muloqotda bo’lib turgan. Qo’shbegiyi poyon –
Исмоилов М., Шаропов А. Тарих атамалар луғати. –Тошкент: Akademnashr, 2013. –Б.284.
Усмонов Қ., Содиқов М., Бурхонова С. Ўзбекистон тарихи. Дарслик. –Т., 2005. –Б. 174.
35
bosh zakotchi esa ark quyisidagi hovlilardan birida yashab, amirlik hududidagi
butun soliq ishlarini nazorat qilib turgan. Mamlakatda favqulodda vaziyat yuz
bersa yoki urushlar boshlansa har ikki lavozim birlashtirilib, “kulli Qo’shbegi”
(“kull” arabcha so’z bo’lib, “barcha” degan ma’noni bildirgan) lavozimi joriy
qilingan. Kulli Qo’shbegi amirlikda butun hukumat ishlarini o’z qo’lida to’plagan
va shoshilinch qarorlar qabul qilgan. Buxoro amirligida Ostonaqul qo’shbegi,
Nasrullo qo’shbegi kabi katta nufuzga ega Qo’shbegilar bo’lgan
25
.
Biy — 1) qabilaning yoki qabilalar ittifoqining boshlig’i, to’rasi; 2) yuqori
mansabli kishilarni ulug’lash uchun ishlatilgan so’z yoki ularga be-rilgan unvon; 3)
ko’chmanchi va yarim ko’chmanchi turkiy xalqlarning urug’ oqsoqollariga
berilgan unvon. 4) Buxoro xonligida xizmat pog’onasining 9-mansabi; amorat
panoh unvoni bo’lgan. Bu unvonni olgan shaxs uni keyingi mansablarni
egallaganda ham o’zida saqlab qolgan.
Dastorband (fors, dastor – salla va band – bog’lamoq) – podshoh yoki
xonning sallasini o’rab qo’yadigan xizmatkor. Bu xildagi lavozim Buxoro
xonligida bo’lganligi XVIII asr manbalarida qayd etilgan. Dastorban oliy
hukmdorning yaqin va ishonchli a’yonlaridan hisoblangan.
Dostları ilə paylaş: