Mamlakatimizda

Sub’ektiv asosga nisbatan ob’ektiv asosning birlamchiligi tamoyili psixika moddiy bo’lmasa ham moddiylikdan ayri holda yashay olmasligidan kelib chiqadi. Shaxsni o’rganishda biz psixik faoliyatning ko’plab tashqi ko’rinishlariga duch kelamiz. Ulardan asosiylari:

• 
  og’zaki va yozma nutq. Psixolog uchun shaxsning o’zi (shaxsiy hisobot ma’lumotlari) haqidagi mulohazalari g’oyat muhim hisob- lanadi. Nutq orqali shaxslarning fikrlari, hissiyotlari, qarash- lari, intilishlari, bilimi va boshqalar haqida xulosaga kelish mumkin;
  
• 
  shaxs faoliyatining mahsuli. Shaxslar psixikasi haqida ularning o’z qo’llari bilan yasagan buyumlar, asbob-uskunalar, turli yasamalar, rasmlar va boshqalar aniqroq ma’lumot beradi;
  

• 
  psixik faoliyatning tashqi ko’rinish va tanada namoyon bo’lishi. Bu ko’z qarashining ma’nodorligi, yuz mimikasi, imo-ishora, nafas olish va qon aylanishining o’zgarishi, miya elektr faolligining o’zgarishi va hokazo.
  

Shuni ham ta’kidlab o’tish zarurki, bunday holatda faqat psixikaning tashqi namoyon bo’lishigina emas, balki psixikaning o’zi tashqi namoyon bo’lishiga qarab ham o’zgaradi. Bu fanda determenizm tamoyili deb nomlanadi.
Psixikani tashqi namoyon bo’lish shakli orqali o’rganish vositali bilish deyiladi. Psixologiya fani tarixida uzoq yillarga qadar psixikani o’rganishning asosiy metodi sifatida o’z-o’zini kuzatish (introspektsiya) metodidan foydalanib kelingan. Biz o’z ichki dunyomizni bevosita his qilamiz. Psixologiya uchun o’z- o’zini kuzatish metodi o’ta qulay tuyuladi. Lekin masalaga bunday qarash xatodir, chunki o’z-o’zini kuzatish ko’pincha umumiydan oddiy yoki tasodifiyni farqlash imkonini bermaydi, psixik faoliyat jarayonini noto’g’ri ko’rsatadi.
Psixika taraqqiyotida faoliyatning etakchi o’rin tutishi tamoyili inson psixikasining mehnatda yuzaga kelishi va faoliyatda tarkib topishidan kelib chiqadi. Shunga ko’ra, psixikani kishining amaliy faoliyatidan ayri holda o’rganish mumkin emas.
Psixik hodisalarning o’zaro bog’liqlik tamoyili bizning ichki dunyomiz yagona, bir butun ekanligidan, ma’lum shart-sharoitlarda shakllangan, muayyan shaxslarga xos miyaning mahsuli ekanligidan kelib chiqadi. Shu jihatdan shaxslarning ayrim tomonlarini, uning psixikasini o’rganishning o’zi asosiy maqsad bo’lib qolmasligi kerak. Har bir tekshirishda biror psixik hodisaning boshqa psixik hodisalar bilan uzviy aloqasini va ta’sirini hisobga olib, inson texnika munosabatlarida tadqiq etish lozim bo’ladi.
Psixik faoliyatni o’rganishda ob’ektivlik tamoyili boshqa tekshiruvchilar qatori psixologdan ham hodisaning aniq tafsilotlarini o’rganishni, real holatni ifodalamaydigan shoshilinch umumlashtirish va xulosalarga yo’l qo’ymaslikni talab qiladi.
Nazariya bilan amaliyotning bog’liqligi tamoyili nazariya amaliyot uchun asos ekanligini, u o’z qobig’iga o’ralib olmasdan amaliyot uchun yangi-yangi yo’nalishlar ko’rsatishni anglatadi.
Kasbiy psixologiya fanining bu tamoyillari birgalikda qo’llaniladi va ular har
bir aniq psixologik metodning asosini tashkil qiladi.