Mamzu. Informatika va axborot texnologiyalari fanidan o‘quv mashg‘ulotlarini tashkil etish va o‘tkazish metodikasi

Dars-aniq maqsadni ko’zlab, berilgan vaqtda bir xil yoshdagi o’quvchi-yoshlar bilan o’qituvchi rahbarligida olib boriladigan mashg’ulot.
Darsning maqsadi, mazmuni, hajmi ta’lim standartlari (o’quv dasturi, reja, darslik) asosida belgilanadi. O’qituvchi uchun dars o’quv ishlarining asosiy tashkiliy shakli ekan, u bu jarayonda:
1. har bir sinfda o’quvchilarning yoshi va bilim darajasi bir xil bo’lishiga;
2. dars qat’iy jadval bo’yicha belgilangan aniq muddatda olib borilishiga;
3. dars o’qituvchi rahbarligida butun sinf bilan va alohida o’quvchilar bilan ishlash shaklida olib borilishiga;
4. dars o’quv fanining xarakteri, o’tilayotgan materialning mazmuniga qarab turli usullar va vositalar yordamida olib borilishiga va uzluksiz ta’lim tizimining bir qismi sifatida tugallangan bilim berilishiga va navbatdagi bilimlarni o’zlashtirish uchun zamin yaratilishiga qattiq rioya qilinishi shart.
Dars-ta’limning asosiy shakli ekan, u ilmiy, tizimli, tushunarli, ongli va faol bo’lishi, bilimlar mustahkam o’zlashtirilishi, o’quvchi-talabaning shaxsiy xususiyatlari e’tiborga olingan holda tashkil etilishi shart.
Pedagogika fani dars oldiga bir qator didaktik talablarni qo’yadi. Jumladan:
1. har bir dars aniq maqsadni ko’zlagan holda puxta rejalashtirilmog’i yoki loyihasi tuzilmog’i lozim. Bu jarayonda o’qituvchi darsning ta’limiy va tarbiyaviy maqsadini belgilaydi. Dars bosqichlarini, ya’ni qanday boshlash, yangi materialni qanday o’tish, qanday tomomlash, ko’rgazmali va didaktik materiallardan qanday foydalanish kabilarni oldindan hal qilib oladi.
2. Har bir dars aniq g’oyaviy izlanishga ega bo’lishi lozim.
3. Har bir dars maktabning ijtimoiy muhit imkoniyatini hisobga olgan holda amaliyot bilan bog’lanmogi, ko’rgazmali vositalar bilan jihozlanmog’i lozim.
4. Har bir dars, dars xarakteriga mos usul va uslublardan samarali foydalanilgan holda tashkil etilishi lozim.
5. Dars uchun ajratilgan vaqt va uning daqiqalaridan tejamkorlik va unumli foydalanish lozim.
6. Dars jarayonida o’qituvchi va o’quvchi o’zaro faol munosobatda bo’lishi shart, o’quvchi talaba passiv tinglovchiga aylanmasligi kerak.
7. Mashg’ulotlar butun sinf bilan va har bir o’quvchi bilan, ularning shaxsiy xususiyatlarini e’tiborga olgan holda olib borilishi yuqori samara beradi.
8. Darsning mazmuni va xarakteriga qarab xalqimizning boy ma’naviy merosidan unumli foydalanish maqsadga muvofiqdir.
9. O’tilayotgan mavzuning mazmuniga bog’liq holda mustaqil O’zbekistondagi o’zgarishlardan o’quvchi va talabalarni xabardor etish lozim.
Dars bolalarga bilim berish va berilgan bilimni ularning ko’nikmasiga aylantirishda asosiy rol o’ynaydi. Shu sababli o’quv mashg’ulotlarida ajratilgan vaqtning asosiy qismi dars o’tish uchun sarflanadi.
Ta’lim tizimida tajribadan o’tgan dars turlari quyidagilardan iborat.
1. Yangi bilimlarni bayon qilish darsi.
2. O’quv materialini mustahkamlash darsi.
3. Takrorlash va bilimlarni umumlashtirish darsi.
4. O’quvchilarning o’zlashtirishini nazorat qilish va baholash.
5. Uyg’unlashgan darslar.
Ta’lim jarayonida eng ko’p qo’llaniladigan yangi bilimlarni bayon qilish darsidir. Bu darsning tuzilishi quyidagicha:
- Darsni tashkil etish;
- Yangi bilimlarni bayon qilish;
- Yangi bilimlarni mustahkamlash;
- Yangi bilimlar ustida mashq o’tkazish;
- Yangi bilimlarga bog’liq uy mashg’ulotlarini berish.
Darsni tashkil qilish. Uy vazifasini bajarilishini nazorat qilish va baholash. Yangi mavzuni bayon qilish.Yangi mavzuni mustahkamlash.Uyga topshiriq berish.Darsni yakunlash.
Ta’lim tizimida, takrorlash va bilimlarni mustahkamlash darslari ham ko’p qo’llaniladi. Bunday darslar o’qituvchi dasturning ma’lum bir qismini, yirik mavzularni o’tib bo’lganidan so’ng uyushtiriladi.Bu dars bilimlarni oraliq nazorat orqali baholashda ham xizmat qiladi.Har bir darsning muvofaqqiyati ko’p jihatdan mashg’ulotni tug’ri tashkil qilishga bog’liq.Bu davrda sinfning tayyorgarligini sinchiklab kuzatish, bolalarning darsni tinglashga ruhiy jihatdan tayyor ekanligini o’rganish darkor.Shundan so’ng mahoratli pedagog fursatni qo’ldan boy bermay, o’quvchilar diqqatini chalg’itmay, darsning asosiy qismini boshlab yuboradi.Chunki o’quvchilarning tezlik bilan mashg’ulotga faol kirishishlari ta’minlanmasa, dars samarali o’tishi amri mahol.Dars yangi materialni bayon qilishga qaratilgan bo’lsa, dars mavzusi e’lon qilinadi.Rejada mo’ljallangan o’quv materiali o’tib bo’lingach, u albatta yakunlanishi, xulosalar chiqarilishi kerak. Dars o’qituvchi va o’quvchining ijodiy hamkorligiga asoslanishi lozimi. Shundagina o’quvchilar mustaqil fikrlay oladilar, irodalari tarbiyalanadi, nutq madaniyati rivojlanadi.