Mantiq insonning aqlida mavjud bo`lgan tushunchalardan hosil bo`lgan tushunchalarga o`tish usullarini o`rganuvchi fandir

Mantiq insonning aqlida mavjud bo`lgan tushunchalardan hosil bo`lgan tushunchalarga o`tish usullarini o`rganuvchi fandir.

(Ibn Sino).

 

 

 

REJA

 

• Mushohada- mantiqiy bilish shakli sifatida.Mushohadaning tuzilishi
• Sodda mushohada va uning asosiy turlari
• Murakkab mushohada va uning asosiy turlari
• Mushohadalar orasidagi munosabatlar 

 

Hukm- TAFAKKUR SHAKLI SIFATIDA

Hukm,

• Hukm,
• gap
• sub`yekt
• Predikat
• Kvantor
• oddiy hukm

• murakkab hukm
• kon`yunktiv hukm
• diz`yunktiv hukm
• implikativ hukm
• mantiqiy kvadrat

HUKM
PREDMETLAR, HODISALAR, ULARNING BELGILARI, XUSUSIYATLARI, MUNOSABATLARI HAQIDAGI TASDIQ YOKI INKOR SHAKLIDA IFODALANGAN FIKRDIR
Hukm tarkibi va uning asosiy turlari
Sifatiga ko`ra
Tasdiq hukm
Oddiy hukmlar
Inkor hukm
Yakka hukm
Hukm turlari
Miqdoriga kora
Умумий ҳукм
ju`z`iy hukm
Murakkab hukmlar
Birlashtiruvchi hukm ,pΛ q
Ayiruvchi hukm Vq
Shartli hukm
P → q
Ekvivalent hukmlar
p ↔q
HUKM
Oddiy hukm
Tarkibidan yana bir hukmni ajratib bo`lmaydigan hukm.
Darak gap orqali ifodalanadi.
masalan: Inson mehnat bilan fazilatlidir
Murakkab hukm
93
Tarkibidan ikki yoki undan ortiq hukmni ajratish mumkin bo`lgan hukm.
Masalan: muruvvatli, adolatli kishini el sevar doim

HULM TARKIBI:

HULM TARKIBI:

«S» (Subjеktum - mantiqiy ega) - fikrda ifodalangan predmet.

«P» (Predikatum – mantiqiy kesim) – predmetga xos xususiyat.

«–»(mantiqiy bog`lovchi) - predmet va xususiyat o`rtasidagi munosabatning ifodalanishi.

SODDA HUKMLARNING SIFAT VA MIQDORIGA KO`RA TURLARI

SODDA HUKMLARNING SIFAT VA MIQDORIGA KO`RA TURLARI

• 1. Umumiy tasdiq hukmi “А” – miqdor jihatidan umumiy bo`lgan, sifat jihatidan tasdiqlangan fikr (Hamma S - P dir).
• 2. Juz`iy tasdiq hukmi «I» - miqdor jihatidan juz`iy bo`lgan, sifat jihatidan tasdiqlangan fikr (Ba`zi S - P dir).
• 3. Umumiy inkor hukmi «Е» - miqdor jihatidan umumiy, sifat jihatidan inkor shaklida bo`lgan fikr (Hech bir S - Р emas).
• 4. Juz`iy inkor hukmi «О» - miqdor jihatidan juz`iy, sifat jihatidan inkor shaklida bo`lgan fikr (Ba`zi S - P emas).

Hukmlarning miqdor va sifati ko`ra birlashgan tasnifi
Umumiy tasdiq hukm
“Hamma S-P dir”
Umumiy inkor hukm
“Hech birS-Pemas”
Juz`iy tasdiq hukm
“Ba`zi S-P dir”
Juz`iy inkor hukm
“Ba`zi S-P emas”

Hukm turlari	Belgisi	Hukmlarnibg formulasi	Terminlar hajmi
			S	P
Умумий тасдиқ ҳукм	А	“Ҳамма S-P дир”	+
Умумий инкор ҳукм	Е	“Ҳеч бир S-P эмас”	+	+
Жузъий тасдиқ ҳукм	I	“Баъзи S-P дир”	_	±
Жузъий инкор ҳукм	О	“Баъзи S-P эмас”	_	+

Oddiy hukmlarda terminlar hajmi
“Bilaman.Bilishni xohlayman. Bilib oldim (BBB)trxnlogiyasi

Bilaman	Bilishni xohlayman	Bilib oldimБилиб олдим

Oquv faoliyati bevosita ish qogozida o`z aksini topgan quyidagi sxema asosida tashkil etiladi