Manufaktura bu mehnat taqsimotiga asoslangan, lekin mashina hali mavjud boʻlmagan sharoitdagi kooperatsiyadir. Manufaktura davrida ishlab chiqarishning umumlashuv jarayoni davom etadi

Aloqa – turli vositalar yorda-mida axborotlarni uzatish va kabul ki-lish; xalq xoʻjaligining pochta, tele-fon, telegraf, radio, televideniye va boshqa orqali axborotlarni uzatish va qabul kilishni (pochta orqali buyumlar yubo-rishni ham) ta’minlaydigan tarmogʻi. Aloqa jamiyatning ishlab chiqarish-xoʻjalik faoliya-tida, davlat, qurolli kuchlar va jami transport turlarini boshqarishda, shuningdek aholining madaniy-mai-shiy ehtiyojlarini qondirishda muhim ahamiyatga ega. Qadimda xabarlar bir manziddan ikkinchisiga choparlar, kabutarlar yor-damida yetkazilgan, ularni uzatishda shartli signallar – gulxanlar, chiroqlar, har xil ovoz chiqaruvchi asbo-blar qoʻllanilgan. Keyinchalik xabarlar yozma holda joʻnatiladigan boʻldi, natijada pochta aloqasi paydo boʻldi. Sanoat va savdo taraqqiyotining jadal sur’atlari axborotlarni tez yetkazishga imkoniyat yaratadigan yangi Aloqa usullariga katta ehtiyojni yuzaga keltirdi. 18-asr oxirida optik aloqa paydo boʻldi, 19-asrda axborotlarni sim orqali katta tezlikda uzatishning elektr usullari kashf etildi. 1832-yilda P. L. Shilling elektr telegrafii yaratdi. 1837-yilda S. Morze elektromagnit telegraf apparatini (qarang Telegraf ayaoqasi), 1876-yilda A. G. Bell telefonii (qarang Telefon aloqasi) kashf etdi. A. taraqqiyotida navbatdagi eng muhim boskich – A. S. Popov tomonidan Simeiz aloqa – radioaloqaning yaratilishi boʻldi. Shundan soʻng A. vo-sitalarining texnika taraqkiyoti tez sur’atlarda bordi, axborotlarni ishon-chli va tez uzatishi, quvvati va liniyalari soni jihatidan katta ustunlikka ega boʻlgan yangi tizimlar paydo boʻldi va keng qoʻllanila boshladi. Birinchi
telefondagi so'zlashuv 1876-yil
10-mart kuni bo'lgan. Bellning shimiga kislota quyiladi va u o'z
hamkasbiga telefon orqali
murojaat etib:-Janob Uotson, siz
hozir mening oldimga kela
olasizmi, menga kerak bo'ldingiz-
deydi. Birinchi telefon stansiyasi 1877-yili Kannikuta (AQSh)da
ochildi. Stansiyadagi telefonchilar
abonentlarni bir biriga qo'l bilan
bog'lab bergan. 1883-yilda Boston
va Nyu-York orasida yangi telefon
aloqasi yo'lga qo'yildi. Shundan so'ng telefon aloqasi dunyo
mamlakatlarida juda tez tarqaldi.
Bu ixtironi fan texnikaning katta
yutuqlaridan biri desak bo'ladi.
Telefon aloqasi to hozirgi
kungacha ko'p bosqichlardan o'tdi. Ular kun sayin mukammallashib
va takomillashib bormoqda.