Markaziy Osiyo davlatlari iqtisodiy va ijtimoiy geografiyasi

Elektron ta’lim resurslari:
1.www.ziyonet.uz
2. www.nuu.uz
3. www.connect.uz
4. www.gov.uz


MUSTAQIL TA’LIM MAShG’ULOTLARI:
1. Markaziy Osiyo tabiiy sharoitiga iqtisodiy baho berish.
2. Markaziy Osiyo er resurslari.
3. Markaziy Osiyo iqtisodiyotining bozor munosabatlariga o’tish davri muammolari va vazifalari
4. Markaziy Osiyodagi yangi sanoat korxonalari.
5. Tog’ va tog’ oldi dehqonchilik dehqonchilik tarmoqlari.
6. Mustaqillik davrida jahon bozorlari bilan bog’lovchi yangi transport yo’llarining barpo etilishi.
7. Markaziy osiyo davlatlari tashqi iqtisodiy aloqalarri.
8. Qozog’iston metallurgiya sanoat korxonasi.
9. Turkmanistonning asosiy ixtisoslashgan sanoat tarmoqlari.
10. Qirg’izistonning rangli metallurgiya sanoati.
11. Markaziy osiyo davlatlarining shaklalnish bosqichlari.
12. Markaziy osiyo davlatlarining milliy tarkibi.


GLOSSARIY:

Atamaning nomlanishi			Atamaning ma’nosi
O’zbek tilida	Rus tilida	Ingliz tilida
Energetika, energetika xo’jaligi	Энергетика, Энергетическая хозяйства	Energy, power engineering	sanoatning xalq xo’jaligini energiya bilan ta’minlash uchun turli yotsilgi va b. ener­getik resurslar olish va ulardan foydalanish bilan shugullanadigan tarmog’i.
Emigratsiya	Эмиграция	Emigration	(latincha emigro — ko’chib ketaman)— kishilarning doimiy yashash uchun yoki uzoqroq muddatga, bir mamlakatdan ikkinchi mamlakatga majburiy yoki ixtiyoriy ko’chib ketishi.
Xalqaro mehnat taqsimoti	Международноеразделение труда	International division of labor	ijtimoiy territorial mehnat taqsimotining oliy formasi, ayrim mamlakatlarning almashish (sotish) uchun muayyan turdagi mahsulotlar ishlab chiqarishga ixtisoslashishi
Tashqi savdobalansi	Внешнеторговый баланс	Foreign Trade Balance	mamlakatningmuayyanvaqtdagi (masalan, 1 yilgi) eksport va im­port qiymati orasidagio’zaro nisbat. Agar eksport importdanoshsa, mamlakatT. s. b. aktiv ba­lans, import eksportdanoshsa, passiv balans deyiladi.
Ruda	Руды	Ruda	sanoatda foydalanish uchun yaroqli miqdorda metallar yoki ularning birikmalarini o’z ichiga olgan tog’ jinslari. Tarki­bida nometall foydali qazilmalar bo’lgan tog’ jinslari xam R. deyiladi, Mas, asbest rudasi, gra­fit rudasi, apatit rudasi va b.
Nefteprovod,	Нефтепровод	Nefteprovod,	neft va neft mahsulotlari yuboriladigan inshootlar (er osti va suv osti quvurlari, nasos stantsiyalari, neft saklanadigan joylar, har xil qurilmalar).
Rayon	Район	District	(frantsuzcha rayon — bir nuqtadan taralgan)—biron-bir xususiyatlariga qarab ajratiladigan territoriya; iqtisodiy, tabiiy geografik, ma’muriy R. lar bo’ladi;
Mehnat unumdorligi	Производителност труда	Labor productivity	ishlab chiqarish jarayonida kishilar mehnatining foydaliligi, samaradorligi va mahsuldorligi. M. u. ishlovchining ma’lum vakt (soat, smena, oy, yil) davomida tayyorlagan mahsulot hajmi bilan belgilanadi.
Suburbanizatsiya	Субурбанизация	Suburbanization	(inglizcha su-burb — shahar yoni)—shaharlarning shahar atroflari hisobiga o’sishi.
"Iqtisodiy geografiya" tushunchasini	Понятие «Экономическая география»	The concept of "economic geography"	buyuk rus qomusiy olimi M.V.Lomonosov XVIII asrning 60-yillarida ishlatgan va uni muomalaga kiritgan.
Iqtisodiy rivojlantirish kontseptsiyasi	Концепция экономического развития	Concept of economic development	muayyan mamlakat, iqtisodiy rayonlarning murakkab tizimi bo’lib, shakllanishi qonuniy tarzda shakllanadi.
Iqtisodiy - geografik bashoratlash usuli	Экономико-географический метод прогнозирования	Economical - geographical forecasting method	mamlakatlar, ularning hududlari kelajakda majmuali rivojlanishini turli ko’rsatgichlar tahlili orqali belgilashga yordam beradi.
Kartografikusul	Картографический метод	Cartographic method	«Iqtisodiygeografiya»ningmaxsususullaridanhisoblanadi. Xarita – bilimmanbaivao’rganishob’ektidir. Hududiy, iqtisodiygeografikjarayonlarvaayrimmamlakatlarmiqyosidaishlabchiqarishkuchlarinijoylashtirishhususiyatlariniengko’rgazmalitarzdafaqatgeografik xarita namoyonetishimumkin.
Moddiy ishlab	Производство материалов	Material production	chiqarishning tarmoq tizimida ham sezilarli o’zgarishlar sodir bo’ldi
Mezotizim	Мезотизим	mesothet	sanoat, qishloq xo’jaligi, transport va boshqalarning ichida shakllanadigan nisbatlarni ko’rsatadi. Masalan, dunyo sanoat tizimida FTI ta’sirida tog’-kon sanoatining solmog’i pasayib, ishlab beruchi sanoatning salmog’i oshib bormoqda.
Sanoat	Промышленност	Industry	dunyo moddiy ishlab chiqarishining etakchi tarmog’i bo’lib, unda 350 mln..dan ko’proq aholi band.
Savdo balansi	Торговый баланс	Trade Balance	bir yilda mamlakatta chetdan keltirilgan mahsulot bilan chetga chiqarilgan mahsulotlar tannarxi o’rtasidagi nisbat.
Transport	Транспорт	Transport	moddiy ishlab chiqarishning 3-tarmog’i hisoblanadi, u barcha tarmoqlarning rivojlanishdaetakchi asosiy o’rin tetadi.
Tizimning tahlil usuli	Метод системного анализа	System analysis method	bosqichma-bosqich tamoyiliga asoslangan bo’lib, har bir hududiy tizim, ayniqsa, ishlab chiqarish kuchlarining rivojlanishi, joylashish hususiyatlarini o’rganish bo’yicha ma’lum maqsad va vazifalarni qamrab olgan.
Urbanizatsiya	Урбанизация	Urbanization	mamlakat yoki rayon aholisi sonida shaharliklar salmog’ining o’sishi urbanizatsiyadeb ataladi.
Xalqaro kredit	Международный кредит	International credit	moliyamunosabatlari zaem vakreditlarberish, kapital eksport va import qilishdao’z mohiyatinitopadi.
Qiyosiy geografik usul	Сравнителный географический метод	Comparative geographical method	qator hududiy birliklarni turli ko’rsatkichlar asosda bir-biri bilan taqqoslashdir.