Markaziy Osiyo davlatlari iqtisodiy va ijtimoiy geografiyasi

Amaliy mashg’ulotlar.....................................................................................................................115

Mustaqil ta’lim mashg’ulotlari.....................................................................................................117
Glossariy............................................ .............................................................................................118



_Kirish

Mazkur majmuada Markaziy Osiyo davlatlarida keyingi yillarda yuz bergan ijtimoiy-iqtisodiy va siyosiy o’zgarishlar inobatga olinib, eng yangi statistik ma’lumotlardan foydalangan holda tayyorlandi. Majmua umumiy va regional qismlardan iborat. Majmuaning umumiy qismida fan predmeti, mazmuni, vazifalari, uning ilmiy-nazariy va amaliy asoslari tahlil etilgan, shuningdek mintaqa xo’jaligini yangi iqtisodiy va siyosiy sharoitda rivojlanish xususiyatlari, uning tabiiy-demografik salohiyati, sanoati, qishloq xo’jaligi, transport va aloqa vositalari ya’ni milliy iqtisodiyot taraqqiyotini belgilab beruvchi tarmoqlarni rivojlanishi bilan bog’liq masalalar har tomonlama chuqur tahlil etilgan.

Regional qismi Markaziy Osiyo davlatlarining har biriga iqtisodiy geografik ta’rif berilgan, davlatlarning umumjahon miqyoslarda mehnat taqsimotida tutgan o’rni va ahamiyati, davlatlar o’rtasidagi savdo-iqtisodiy aloqalarning rivojlanishi to’g’risidagi ma’lumotlar bayon etilgan. Undan tashqari Markaziy Osiyodagi geosiyosiy vaziyat va mintaqaning ijtimoiy-siyosiy rivojlanishi muammolari ham ko’rib chiqilgan.
Markaziy Osiyo iqtisodiy va ijtimoiy geografiya nuqtai nazardan sobiq ittifoq respublikalari, hozirda mustaqil davlatlar O’zbekiston, Qozog’iston, Qirg’iziston Tojikiston va Turkmanistonni ma’muriy-hududiy doirada o’z ichiga oladi. Majmua ham aynan ana shu tamoyilga tayangan holda bajarildi. Ammo O’zbekiston Respublikasi alohida kurs tariqasida o’tiladi.
Istiqlol sharofati bilan Mustaqil Respublikalar tarixiy aloqalarni qayta tiklashga o’tdilar. Ona zamini, tabiiy sharoiti, uzoq tarixi, kelib chiqishi, dini, urf-odatlari, an’analari, maqsadlari rivojlanish imkoniyatlari, muommolari bir bo’lgan qozoq, o’zbek, qirg’iz, tojik, turkman, qaraqalpoq va boshqa halqlar yangi hayot qurishda va o’zaro hamkorlik qilishga kirishdilar.
Respublika raxbarlarining 1993-yil Toshkent va Ashg’abotda bo’lib o’tgan yig’ilishida Prezidentimiz I.A.Karimov Respublika nomlarini e’tirof etgan holda ularni umumlashtirib, “Markaziy Osiyo Davlatlari” deb yuritilishini taklif etdi va bunga barcha rahbarlar rozilik bildirdilar. Haqiqatdan ham ushbu zamindagi davlatlarni Markaziy Osiyo davlatlari deb nomlanishi ham iqtisodiy va ijtimoiy, ham tarixiy va siyosiy-ma’muriy jihatdan to’g’ri va asoslidir.
(Biroq Markaziy Osiyo deganda Osiyodagi tabiiy-geografik o’lkani tushunmaslik kerak). Shu jihatdan olgan holda, Markaziy Osiyo davlatlari atamasi hozirgi kunga kelib ko’pchilik tomonidan qo’llab quvvatlandi va ushbu nom ham fanga va siyosatga kirib bormoqda. Shuni e’tiborga olganda o’quv rejasiga kiritilgan. Markaziy Osiyo mamlakatlarining iqtisodiy va siyosiy geografiyasi kursining nomini “Markaziy Osiyo davlatlarining iqtisodiy va siyosiy geografiyasi” deb atalishini maqsadga muvofiq va asosli deb o’ylaymiz.
Mazkur o’quv-uslubiy majmuada ba’zi juz’iy kamchiliklar, munozarali qarashlar va atamalar uchrashi mumkin. Shunga ko’ra majmua haqidagi fikr-mulohazalarini bildirgan hamkasblarga muallif o’z minnatdorchiligini bildiradi.