Marketing psixologiyasibir vaqtning o’zida ham shaxslararo mushohada va ham harakat jarayonidir. Bu atama Amerika Qo’shma Shtatlarida XIX asrning boshlarida vujudga keldi va 50-yillardan boshqaruvning yetakchi omili sifatida qo’llanila boshladi.
Mashhur iqtisodchi Adam Smit XVIII asrning ikkinchi yarmidayoq o’zining “Jamiyat boyligi” nomli kitobida ishlab chiqaruvchining iste’molchining talabini qondirishdan boshqa qayg’usi yo’qdir – deb yozgan edi.
Marketing XIX asrning oxiri va XX asr boshlarida xaridor talabini qondirishga mo’ljallangan, korxonalarning ishlab chiqarish-sotish, savdo faoliyatlarini tashkil qilish va boshqarish tizimi sifatida paydo bo’lgan. Ishlab chiqarish va umuman xo’jalik yuritishga marketing nuqtai nazaridan yondashish xaridorga ta’sir qilishning xo’jalik jabxalarini o’z ichiga oladi. Bu bozor uchun bo’lgan raqobat kurashnining o’zaga xos xususiyatlarini aniqlashga olib keladi.
Marketing xo’jalikning ma’lum bir tarmog’iga masalan, ishlab chiqarishga yoki savdoga ta’luqli deb o’ylash notug’ri bo’lur edi. U bozorga xizmat ko’rsatuvchi barcha xo’jalik sub’ektlarini o’z ichiga oladi va ulardan birgalikda va yaxlit foydalanilganda, birgalikdagi faoliyatning so’nggi natijasi uchun umumiy strategik yo’nalishi mavjud bo’lgan holdagina uning vosita va usullari samarali natija beradi.
Marketing omillari uchta omildan iborat: tovar, narx va joy. Boshqalari esa o’z ichiga iqtisodiy, texnikaviy va ijtimoiy omillarni oladi.Bularning barchasi uning qora qutisiga kirib, xaridor munosabatini shakllantiradi.4 Marketing sohasidagi adabiyotlarda asosan marketingning to’rtta maqsadi keltiriladi. Bular quyidagilar hisoblanadi:
112-rasm
Mumkin bo’lgan maksimal yuqori iste’molga erishish.Ko’pchilik rahbarlar marketingning – ishlab chiqarishning maksimal o’sishi va korxonaning boyishida asosiy omil yuqori iste’molga erishini rag’batlantirishda deb biladilar. Bu fikrni boshqacha ifodalasak, odamlar qancha ko’p sotib olsa va qancha ko’p iste’mol qilishsa, shuncha baxtli bo’ladilar degan ma’noni anglatadi. Lekin, ba’zi bir kishilar moddiy boyliklar masalasining ortishi katta baxtga erishishdan dalolatdir degan fikrga shubha bilan qaraydilar. Demak marketingning maqsadi faqat mumkin bo’lgan maksimal iste’molga erishishdangina iborat emas ekan.
