Ma’ruza-1 : Iqtisodiy va ijtimoiy geografiyaning hozirgi zamon mazmuni tarkibiy tuzilishi va vazifalari



Yüklə 0,5 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə51/64
tarix02.01.2022
ölçüsü0,5 Mb.
#41067
1   ...   47   48   49   50   51   52   53   54   ...   64
geografiyaning asosiy muammolari

Tayanch so’z va iboralar: Atrof tabiiy muhitning ifloslanishi   , tabiiy 

muhit,ekologik-huquqiy talablar,me'yorda fizik ifloslanish, kimyoviy    o’zgarish,   

xalqaro-huquqiy muhofaza   manbayi ,xalqaro ekologik munosabatlar,   xalqaro 



 

44 


muhofaza,xo'jaligi zonalari,Barqaror rivojlanish, tabiiy muhitni op-

timallashtjrishda;   

         

Dastlab  <>  tushunchasini  nemis olimi  Ernst  Gekkel  tomonidan  

1868  yilda ishlatilgan .  U  ekalogiyani  zoologiya  fanining  bir  yo’nalishi  sifatida  

tariflab,  hayvon  organizimlarining  va barcha  hayvonlarning  o’zaro  hamda  tashqi  

muhit  bilan  munosabati  mazmunida  talqin  qilgan.  Demak,  bu  yerda  ekologiya  

yoki  munasabat  uch  darajada  nazarda  tutilgan :  1) hayvon ichki  organizimlarning  

o’zaro  aloqasi  ;    2)      shu    turdagi    hayvonlarning    o’zaro    aloqasi  ;  3)    ana      shu    

hayvonlarning  tashqi  muhit  bilan  munosabati.  Keyinchalik  ekologiyaning  ilmiy  

asoslari    Ch.  Darvin  tomonidan  yanada  rivojlantirilgan.   

   Zoologik    ekalogiya    asta  –sekin    o’simlik    ekalogiyasiga    o’tgan    va    u    to’la    

ma’nodagi    bialogik  ekologiya   yoki  bioekalogiyaga  aylangan.  So’ngra  

amerikalik   tibbiyot   olimlari   <> ,   <>  

tushunchalarini  kiritib,  ularni  inson  organizimi  va  salomatligi  nuqtai  nazardan  

qo’llangan.    Ayni  vaqtda  shaharlarning  rivojlantirish   natijasida  <

>>  tushunchasi  ham  vujudga  kelgan.  O’z  navbatida  urboekalogiya  va  inson  

ekalogiyasi  asosida  ijtimoiy   ekalogiya  shakillangan  bo’lib,  u  rasmiy  ravishda  

o’tgan   asirning  70- yillarida  tan  olingan.  Shunday  qilib,  ekalogiyaning  

evalutsion  o’zgarishlar  zooekalagiya-à  fitoekalogiya  bioekalogiya à   inson  

ekologiyasi  urboekologiyasià    ijtimoiy    ekologiya    Shaklida    sodir    bo’lgan  .  

Hozirda  ekologiyaning yo’nalish  va turlari   juda   ko’payib   ketgan    (geokologiya,  

bioekalogiya,  geokologik    ekalogiya    tashqi ekologiya,  hatto    rimyo  va   

matematik      ekologiya  ,    huquq  ekologiyasi    va  h.k.    Natijada      aytish    mumkinki,      

bugungi  kunda  hamma  ekolog,  iekin  ayni  vaqtda  aniq,   umumiy  ekologiyaning   

o’zi   yo’qdek.  Chunki,   biror-bir  kishini  ekologiya  bo’yicha  har  tomonlama   

mutaxasis   darajasaida   etirof   etish  qiyin. 

        


Omma    orasida  <>   tushunchasi    ko’proq   atrof-muhitning   

ifloslanishi,  zarar    va    zaharlanishi      bilan      uyg’unlashib      ketadi.  Vaholanki,      biz      

yuqorida    ko’rganimizdek,  ushbu  atamaning  manosi   faqat   bir   tomonlama,     

salbiy    ruhda      talqin      qilish      noto’g’ridir.    Biroq  ,    shu    bilan        birga  tan      olish    

lozimki,  chindan       yam     ishlab     chiqarish  kuchlarining       rivojlantirish     va      

mujassamlashuvi  , shaharlarning   va   urbanizatsiya   taraqiyoti   tabiat  va  inson  ( 

jamiyat)   orasidagi  muvozanatni  buzdi,  ekologik   muammo  global,  olamshumul   

ahamiyat   kasb   etdi.  Shuning    uchun  hozirgi   sharoitda  ijtimoiy  hayotning  biror  

bir  sohasi  yo’qki ,  u  ekologiya   bilan  dog’liq   bo’lmasa. 

           Ekologik  holatning  turli  rayon   va  mamlakatdagi   xususiyati  , uning  



keltirib  chiqaruvchi  sabablarini  esa  umumiy  geografiyaning  bir  tarmog’i  - 

geoekologiya  o’rganadi.  Aynan  shu  ma’noda  geokologiya  tabiiy  geografayi   

bilan   tashqi   va  ijtimoiy   geografayini  bog’lab  turadi


Yüklə 0,5 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   47   48   49   50   51   52   53   54   ...   64




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin