Ma’ruza-1 : Iqtisodiy va ijtimoiy geografiyaning hozirgi zamon mazmuni tarkibiy tuzilishi va vazifalari

 

 

O’tkazilgan tadqiqotlar natijasida, xususan V. M. Chetirkin hamda 

K.N.Bedrintsevlarning ishlarida rayonlarning kompleks muammolarini urganish ilmiy 

yunalishi  shakllangan. Ayni paytda olib borilgan saxro tadqiqotlari jarayonida 

R.S.Lobach, Z.M.Akromov, R.A.Xodiev, T.Tojimov, T.Raimov, E.Toshbekov kabi 

qator olimlar yetishib chiqqan. N.G.Tsapenko, V.M.Csetirkin va K.N.Bedrintsevlar 

bilan birgalikda   rivojlantirish muammolari ustida ish olib borgan. 

Maxalliy millat vakillaridan birinchi iqgisodiy geografiya bo’yicha nomzodlik 

dissertatsiyasini 3. M .Akromov 1953 yilda yoqlagan. Ushbu dissertatsiya asosida  

Namangan viloyatining iqtisodiy geografik ta’rifiga bagishlangan monografiyasini 

nashr ettirgan. Keyinchalik professor Z.M. Akromov Buxoro va Samarqand 

viloyatlari qishloq xujaligi, cho’l, tog va togoldi rayonlarini o’zlashtirish, iqtisodiy 

rivojlantirish kabi muammolar ustida izlanishlar olib borgan. U kishi iqtisodiy 

geografiya kafedrasining mudiri (1970-1984 yy.) va O’zbekistan Respublikasi 

Geografiya jamiyati hamda Fanlar akademiyasi qoshidagi Geografiya bo’limida qator 

fan nomzodlari va doktorlarini tayyorlashda samarali ishlarni bajarib  kelgan. 

Iqtisodiy geografiya fanining rivojlantirishda ilmiy anjumanlar va chop etalgan 

kitoblarning ahamiyata salmoqli bo’lgan. Jumladan, O’rta Osiyo va Qozogiston 

respublikalarini tabiiy geografik va iqtisodiy geogarfik rivojlantirish bo’yicha 1959, 

1961, 1967 va 1971 yillarda, aholishunoslik muammolari to’g’risida 1965, 1972 

yillarda ilmiy anjumanlar utkazilgan.  Shuningdek, urbanizatsiya jarayonlari nufuzli 

ilmiy seminarlarda (1973 va 1975 yy.) muxokama etilgan. Bunday tadbirlarni  tashqi 

etashda Z.M.Akromov, M.K.Qoraxonov va O.B.Otamirzaevlarning xizmatlari katta 

bo’lgan. Keyingi yillarda Samarqand (1984), Antren (1987), Namangan (1989), 

Fargona (1991), va boshpda  shaharlarda ham iqtisodiy va sotsial geografiyaning turli 

muammolariga bagishlangan ilmiy - amaliy anjumanlar o’tkazilgan. Respublika 

Geografiya jamiyatining navbatdagi s’eyzdi 2000 yidda Samarqanda o’tkazildi. Bu 

urinda geografiya fanining rivojlantirishga katta xissa qo’shayotgan bu jamiyatning 

axborotnomalarini muntazam ravishda chop etib borishini alohida ta’kidlamoq zarur 

(asosiy  tashkilotchilar Z.Akramov va  Sh.Azimov). 

O’zbekistan respublikasi to’g’risidagi geografik kitoblar 1950,1953, 1956,1963 yillarda 

nashr etgirilgan, eng sunggisi 1982 yilda chiqqan. Bu kitoblarni yozishda ToShDU 

geografiya fakulteti olimlari faol katnashishgan. Mustaqil O’zbekiston Respublikasi 

---

 

55 

xaqidagi ma’lumotlar E.Axmedov kitoblarida ham bayon etilgan.  Shu bilan birga urta 

va oliy maktablar uchun O’zbekiston iqtisodiy geografiyasidan darsliklar yozilgan. 

Dastlabki urta maktablarga oid darslik N.G.TSapenko va N.V.Smirnov ham 

muallifligida nashr ettirilgan.   Oliy maktablar uchun   O’zbekiston Respublikasi 

iqtisodiy geografiyasi G.Asanov, M.Nabixonov va E.Safarovlar tomonidan yozilgan. 

G.Asanov aholi geografiyasi uqo’v qo’llanmasi, sotsial- iqtisodiy geografiyaning 

izoxli lugati xaqida kitoblar ham chop qildirgan. Turli mavzu va ko’chlarga doir uko’v 

qo’llanma va uslubiy ko’rsatmalar R.Xodiev, A.Soliev, A.Qayumov, X.Salimov, 

J.Xoliqov, S.Boqiev va boshqalar muallifligida yozilgan. Surxandaryo, Namangan, 

Buxoro, Qashqadaryo, Xorazm viloyatlari geografiyasi to’g’risidagi har hil xajmdagi 

asarlar  yaratilgan (A.Ruziev,  O.Abdullaev,  I.Nazarov,  MYangiboev,  R. 

Qo’rbonniyozov). 

 Shunday  qilib, xozirgi kunda reslublikamizda ta shkil va sotsiat geografiyasining 

ikki asosiy yunali shi  shakllangan.