muhit,ekologik-huquqiy talablar,me'yorda fizik ifloslanish, kimyoviy o’zgarish,
44
muhofaza,xo'jaligi
zonalari,Barqaror rivojlanish, tabiiy muhitni op-
timallashtjrishda;
Dastlab <> tushunchasini nemis olimi Ernst Gekkel tomonidan
1868 yilda ishlatilgan . U ekalogiyani zoologiya fanining bir yo’nalishi sifatida
tariflab, hayvon organizimlarining va barcha hayvonlarning o’zaro hamda tashqi
muhit bilan munosabati mazmunida talqin qilgan. Demak, bu yerda ekologiya
yoki munasabat uch darajada nazarda tutilgan : 1) hayvon ichki organizimlarning
o’zaro aloqasi ; 2) shu turdagi hayvonlarning o’zaro aloqasi ; 3) ana shu
hayvonlarning tashqi muhit bilan munosabati. Keyinchalik ekologiyaning ilmiy
asoslari Ch. Darvin tomonidan yanada rivojlantirilgan.
Zoologik ekalogiya asta –sekin o’simlik ekalogiyasiga o’tgan va u to’la
ma’nodagi bialogik ekologiya yoki bioekalogiyaga aylangan. So’ngra
amerikalik tibbiyot olimlari <> , <>
tushunchalarini kiritib, ularni inson organizimi va salomatligi nuqtai nazardan
qo’llangan. Ayni vaqtda shaharlarning rivojlantirish natijasida <
>> tushunchasi ham vujudga kelgan. O’z navbatida urboekalogiya va inson
ekalogiyasi asosida ijtimoiy ekalogiya shakillangan bo’lib, u rasmiy ravishda
o’tgan asirning 70- yillarida tan olingan. Shunday qilib, ekalogiyaning
evalutsion o’zgarishlar zooekalagiya-à fitoekalogiya bioekalogiya à inson
ekologiyasi urboekologiyasià ijtimoiy ekologiya Shaklida sodir bo’lgan .
Hozirda ekologiyaning yo’nalish va turlari juda ko’payib ketgan (geokologiya,
bioekalogiya, geokologik ekalogiya tashqi ekologiya, hatto rimyo va
matematik ekologiya , huquq ekologiyasi va h.k. Natijada aytish mumkinki,
bugungi kunda hamma ekolog, iekin ayni vaqtda aniq, umumiy ekologiyaning
o’zi yo’qdek. Chunki, biror-bir kishini ekologiya bo’yicha har tomonlama
mutaxasis darajasaida etirof etish qiyin.
Omma orasida <> tushunchasi ko’proq atrof-muhitning
ifloslanishi, zarar va zaharlanishi bilan uyg’unlashib ketadi. Vaholanki, biz
yuqorida ko’rganimizdek, ushbu atamaning manosi faqat bir tomonlama,
salbiy ruhda talqin qilish noto’g’ridir. Biroq , shu bilan birga tan olish
lozimki, chindan yam ishlab chiqarish kuchlarining rivojlantirish va
mujassamlashuvi , shaharlarning va urbanizatsiya taraqiyoti tabiat va inson (
jamiyat) orasidagi muvozanatni buzdi, ekologik muammo global, olamshumul
ahamiyat kasb etdi. Shuning uchun hozirgi sharoitda ijtimoiy hayotning biror
bir sohasi yo’qki , u ekologiya bilan dog’liq bo’lmasa.
Ekologik holatning turli rayon va mamlakatdagi xususiyati , uning
keltirib chiqaruvchi sabablarini esa umumiy geografiyaning bir tarmog’i -
geoekologiya o’rganadi. Aynan shu ma’noda geokologiya tabiiy geografayi
bilan tashqi va ijtimoiy geografayini bog’lab turadi
Dostları ilə paylaş: