Ma’ruza-5 Ochiq tizimlarning o’zaro birgalikda ishlash modeli osi. Interfeys va protokol tushunchalari. Reja

---

MA’RUZA-5 
Ochiq tizimlarning o’zaro birgalikda ishlash modeli - OSI. Interfeys va 
protokol tushunchalari
. 
REJA: 
1.
 
Protokol tushunchasi. 
2.
 
Interfeys ( fizik va mantikiy ) tushunchasi
.
 
3.
 
Ochiq tizimlarning o’zaro ishlashining tayanch namunaviy modeli. 
4.
 
Model pog’onalarining asosiy vazifalari. 
 
1.
 
Protokol tushunchasi. 
Har bir Internet-provayder ma’muriy birlik bo’lib, IP protokoli bo’yicha 
ma’lumotlarngi uzatadi va Internetda qabul qilingan ismlar va adreslar bo’yicha 
kelishuvlarga rioya qiladi. Xostlar, marshrutizatorlar va Internetning boshqa 
komponentlari tarmoq ichida axborotni qabul qilish va uzatishni boshqarish uchun 
protokollardan foydalanishadi. 
Protokol
– tarmoqda axborotni uzatish qoidalari to’plami, apparat va dasturiy 
ta’minotni birgalikda ishlashini ta’minlash uchun barcha kompaniyalar bu 
protokollarga amal qilishlari lozim. Protokol - xabarlar turi va formatini, xabarlarni 
uzatilish tartibini belgilaydi.
Internet tarmog’i turli 
qoidalar
(protokollar) bo’yicha ishlaydigan tarmoqlarni 
birlashtiradi. 
Turli 
qoidalarni 
moslashtirish 
uchun 
shlyuzlar
(maxsus 
kompyuterlar) qo’llanadi. 
Internet tarmog’ida protokollarni 2 turi mavjud – bazaviy va amaliy: 
- Bazaviy protokollar (TCP/IP) ma’lumotlarni tarmoq bo’yicha fizik jo’natilishiga 
javob beradi. 
- Amaliy protokollar – maxsuslashtirilgan xizmatlar ishlashiga javob beradi, 
masalan (http – gipertekstli xabarlarni uzatish protokoli, ftp – fayllarni uzatish 
protokoli). 
TCP/IP bazasidagi Internetning mijoz/server muhitida, server amaliy daraja 
(satx) protokolini hisobga olib portlarni belgilaydi, u mijoz satxida bajariladi. Port 
nomeri – bu 0 dan 65 536 gacha diapazondagi 16-bitli kattalikdir. 
Ular ma’lum portlar tizim jarayonlarida yoki amaliy dasturlarda ishlatiladi. Ular 0 
dan 1 023 gacha diapozondagi sonlar bilan nomerlanadi. Misol, port 25- SMTP 
protokoli (Pochtalarni uzatishning oddiy protokoli), port 80 - HTTP protokoli. 
5.1- rasm. O’rnashgan joy va funktsiyalar. 
Brauzer
(browser ) – (ingl.tilidan to browse – ko’rib chiqish, sahifalash) 
Internet sahifalarini ko’rish uchun dastur, to’g’rirog’i, Butun dunyo to’ri. 

---

5.2- rasm. Brauzerga (browser) misol. 
Internetda Web-hujjatning har birida (va har bir ob’ektda) o’zining 
murakkabadresi mavjud — u resursni ko’rsatuvchi URL (Uniformed Resource 
Locator) deyiladi yoki, qisqacha,