маъруза соат



Yüklə 5,09 Kb.
Pdf görüntüsü
səhifə29/49
tarix07.01.2024
ölçüsü5,09 Kb.
#203661
1   ...   25   26   27   28   29   30   31   32   ...   49
2 5337135359413194831

2-savolning bayoni: 
VII-VIII asrlar mobaynida yapon davlati shakllanayotgan 
boshqaruv institutlarini g’oyaviy jihatdan asoslashga uringan. 
“Kodziki” (712 y.) va “Nixon syoki” (720 y.) kabi afsonaviy-yilnoma 
to’plamlar birinchi navbatda shunga xizmat qilishi lozim bo’lgan. 
Ularning vazifasi davlat mafkurasini yaratish, ya’ni “afsona” va “tarix” 
ni moslashtirish bo’lgan: “Kodziki” va “Nixon syoki” voqealari 
“xudolar erasi” va imperatorlar erasi” ga bo’linadi.
Sintoistik afsonalar zamirida umumdavlat mafkurasini yaratishda 
muhim bosqich bo’lgan “Kodziki” va “Nixon syoki” to’plamlari xitoy 
tilida yozilgan. “Nixon syoki” sulola yilnomasi sifatida qabul qilingan. 
“Kodziki” Ono Yasumaro tomonidan Xieda-no Are og’zidan yozib 
olingan. Uzoq vaqtgacha xitoy adabiy tili yapon madaniyatining tili 
bo’lib keldi va u birinchi navbatda davlat ehtiyojlariga xizmat qildi. 
Imperator Setoku davrida bo’g’inli yapon alifbosi yaratildi va rasmiy 
yozuv sifatida joriy etildi.
Sintoizmning davlat qurilishiga faol jalb etilishi bilan buddizm bu 
sohada o’z ahamiyatini yo’qota boshladi. Bu ayniqsa 771 yilda budda 
monaxi Dokyo tomonidan o’tkazilgan muvaffaqiyatsiz to’ntarishdan 
so’ng sezila boshladi. Nara ibodatxonalari va monastirlaridaga budda 
ruhoniylarining ta’sirini kamaytirish uchun 784 yilda poytaxt 
Nagaokaga, 794 yilda Xeyanga ko’chiriladi. Davlatning qo’llab-
quvvatlashishidan qisman mahrum bo’lgan buddizm baribir alohida 
shaxsning shakllanishida katta ahamiyatga ega bo’lib qolaverdi. 
Buddizm bilan bir qatorda Yaponiyaga ushbu dinning ehtiyojlariga 
xizmat qiluvchi moddiy majmua ham kirib keldi. Ibodatxonalar 
qurilish, budda va bodxistavlarning haykallari va boshqa marosim 
buyumlarini ishlab chiqish boshlandi. Sintoizm esa bu davrda hali 
rivojlangan yopiq diniy inshootlar qurish an’anasiga ega emas edi. 
Koreya va Xitoy prototiplariga o’xshash jihatlar bilan bir qatorda yapon 
ibodatxonalari qurilishi o’ziga xos xususiyatlarga ega bo’lib bordi.


98 
Me’morchilikda o’ziga xos yapon uslubi shakllana borgan. 
Masalan, Syotoku tomonidan barpo etilgan Xoryu-dzi ibodatxona 
majmuasiga o’xshashi Xitoyda ham, Koreyada ham uchramaydi. 
Takamatsudzuka qo’rg’onidagi freskalar ham materik namunalaridan 
ko’p jihatlari bilan farq qiladi.
Yaponiyadagi eng yirik budda yodgorliklaridan biri 90 ga. 
maydonni egallagan Todaydzi ibodatxonasidir (VIII asr o’rtalari). Sof 
diniy ehtiyojlardan tashqari ushbu inshoot umumdavlat ahamiyatiga ega 
dunyoviy marosimlarni o’tkazish uchun ham xizmat qilgan. 
Todaydzining “Oltin pavilon”i (“kondo”) vayronkor yong’inlardan 
so’ng bir necha bor qayta qurilgan. Bugungi kunda u dunyodagi eng 
yirik yog’och inshoot sanaladi. Uning balandligi – 49, kengligi – 57, 
uzunligi 50 metr. Unda kosmik budda Vayrochananing 18 metrlik 
haykali joylashgan. Ammo keyingi davrda Yaponiyada kichik hajmga 
intilish kuchaygan.
VII-VIII asrlardan boshlab buddaning bronza haykallari asosan 
Xitoy va Koreyadan keltirilgan yoki u yerdan kelgan ustalar tomonidan 
yaratilgan. VIII asrning ikkinchi yarmidan boshlab keng tarqala 
boshlagan loklangan, sopol va yog’och budda tasvirlarida mahalliy 
ikonografiya an’analarining ta’siri sezilarli ekanligini ko’rish mumkin. 
Shu davrdan boshlab yapon buddizmining buyuk vakillari (Gyosin, 
Gien, Gandzin va h.k.) ning portret tasvirlari yaratila boshlangan.
O’rta asr yapon she’riyati bugungi kunda butun dunyoga 
mashhur. Ammo bizgacha yetib kelgan birinchi she’riy to’plam – 
“Kayfuso” (751 y.) xitoy tilidagi she’rlardan iborat. Ko’p vaqt o’tmay 
tuzilgan yapon she’rlari to’plami – “Man’yosyu” iyerogliflarning 
fonetik yozuvi “man’yogana” yordamida yozilgan. “Man’yosyu”ga 
turli davrdagi she’rlar kiritilgan: folklor va diniy she’riyat namunalari, 
xalq qo’shiqchilik ijodi bilan aloqasini yo’qotmagan mualliflik 
she’rlari. Ammo “Man’yosyu” yaratilgandan so’ng xitoy tilining 
yuksak obro’si yapon she’rlarining uzoq vaqtgacha yozma madaniyat 
doirasidan chiqib ketishiga olib keldi. Yapon tilidagi navbatdagi 
to’plam “Kokinsyu” faqatgina X asr boshiga kelib paydo bo’ldi.
Ajoyib va mustaqil xeyan madaniyatiga asos bo’lgan davr 
yaponlar uchun qat’iyatli va samarali o’rganuvchanlik davri bo’ldi. 
Turli xalqlar yutuqlarini o’zlashtirish xususiyatiga qaramasdan, 
yaponlar o’z o’tmish madaniyatlariga nisbatan merosiylikni saqlab qola 
oldilar. IX asr boshlariga kelib o’zga xalqlar yutuqlari hisobiga 


99 
boyitilgan yapon madaniyati mustaqil taraqqiyot uchun yetarlicha ichki 
kuchga ega edi.

Yüklə 5,09 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   25   26   27   28   29   30   31   32   ...   49




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin