Ma’ruza: Vagonlarni ta’mirlash tizimi va turlari Asosiy tushunchalar va atamalar

Ta’mirlashni otkazish muddati.
3.1-jadval
Yo‘lovchi tashuvchi vagonlarning depoda ta’mirlanishi, kapital ta’mirlanishi va texnik xizmat ko‘rsatish (TX-3) muddatlari

№	Vagon turlari	Vagonlarni ta’mirlash, texnik xizmat ko‘rsatish turlari va davrlari
		Texnik xizmat ko‘rsatish TX-3		Depoda ta’mirlash		Kapital ta’mirlash
		Bosib o‘tgan yo‘li, km	Kalendar muddat, oy	Bosib o‘tgan yo‘li, km	Kalendar muddat, oy	KT-1, yil	KT-2, yil	KTT, yil
1	Vagon-restoranlar	-	6	-	1	4	16	16
2	Dizel elektrobekatli vagonlar	-	6	-	1	5	20	-
3	Kupeli, ochiq, viloyatlararo	150000	6	300000	2	5	20	20
4	SV, yumshoq, RITS o‘lchamli	150000	6	300000	2	5	20	20
5	Yuk, pochta, pochta-yuk vagonlari (maxsus kontingent uchun)	-	6	-	1	5	20	-
6	Maxsus vagonlar	-	12	-	3	12	24	-

Depoda ta’mirlash davriy ta’mirlash turi bo‘lib, unda vagon qisman bo‘laklarga ajratilgan holda ta’mirlanadi va nosoz qismlar tuzatiladi, zarur bo‘lsa, ba’zi qism va detallar yangilariga almashtiriladi.
Kapital ta’mirlash hajmi va davriy ko‘rinish bo‘yicha eng katta ta’mirlash hisoblanadi. Uni bajarishda vagon va uning jihozlari to‘laligicha bo‘laklanadi. Barcha yoyilgan qismi, detallari hamda bazaviy qismlari almashtiriladi. Yig‘ish davrida uning barcha qismlarining nominal ko‘rsatkichlari darajasi texnik shartlar va ko‘rsatmalar bo‘yicha bajarilgan bo‘lishi shart.
Kapital ta’mirlash murakkab va ko‘p mehnat talab qiladigan jarayon. Shu tufayli u maxsus korxonalar vagon ta’mirlash zavodlarida bajariladi.
Vagonlarni ta’mirlashning eng muhim ko‘rsatkichlari, bu uning tarkibi va ta’mirlash davri (sikli)ning uzluksizligi va ta’mirlararo davri hisoblanadi.
Ta’mirlash davri (sikli) deganda, ekspluatatsiya qilinayotgan vagonning ikkita kapital ta’mirlash oralig‘i tushuniladi. Yangi vagonlar uchun esa, birinchi kapital ta’mirlashgacha bo‘lgan davri ko‘zda tutiladi.
Ta’mirlar orasidagi davr, bu vagonning ikkita navbatdagi rejali ta’mirlash vaqtlari orasi hisoblanadi.
Texnik xizmatlarni tasniflash

Bazaviy vagonlar soni (sig'imi) bo'yicha depo uch toifaga bo'linadi.

Depo nomi vagonlar soni
50 dan 100 gacha kichik
O'rtacha 100 dan 250 gacha
250 ustidagi asosiy
Standart ob'ektlar:
1. Yopiq xona
2. Ta'mirlash va tekshirish uchun taxta va chuqurchalar
3. Ofis va saqlash joylari
4. Ta'mirlash kutib hovliga liniyasi vagonlari
5. Uskunalar
Yopiq joylarda:
1. Har qanday shifoxona liniyasi uchun yopiq xonada yo'l uzunligi kamida 4% sig'imi (vagonlar asosida) bo'lishi kerak.
2. Yo'lning umumiy uzunligi ta'mirlashni hisobga olgan holda kamida 4 ta vagon bo'lishi kerak. Maqsad, har bir ishchi uchun zarur bo'lgan ish maydoni 35 m yoki yo'l uzunligi har qanday ta'mirlash liniyasi uchun 140 m dan kam bo'lmasligi kerak.
3. Chuqurni tekshirish uchun uskunalar bilan qoplangan maydon ostida yo'l uzunligining 50% ni ta'minlash kerak.
4. Chuqurda yorug'likning to'g'ri joylashuvi bo'lishi kerak.
5. Bundan tashqari, 1% nishabli drenaj tizimlari va odamlar uchun zarur bo'lgan teshiklar bilan jihozlanganligini ta'minlash kerak
6. Eng kamida, 3 dan 5 tonnagacha bo'lgan yuk ko'tarish quvvati bilan kranni o'rnatish kerak.
7. Yopiq xonaning kengligi odatda 15 metr bo'lishi kerak va uning ostida ikkita yo'lni qamrab olishi kerak. Ko'prik krani taqdim etilgan ikkita qo'shni tırtıllar orasidagi bo'shliq kamida 7,5 metr bo'lishi kerak. Agar yuqori Portal taqdim etilmasa, u 6 metrgacha xizmat qilishi mumkin.
8. Yo'lning yonida forklift, trolley, trolley, yuk mashinalari, yuk mashinalari va boshqalar kabi transport vositalarining erkin va oson harakatlanishi uchun to'g'ri joy berilishini ta'minlash kerak.
9. Barcha ish joylari ko'rish kuchlanishsiz ishchilar uchun etarli yorug'lik tizimiga ega bo'lishi kerak. Mashina va o'rnatish: og'ir qo'l mehnatini oldini olish, ishchi kuchini yo'qotish va omborning samarali ishlashini ta'minlash uchun quyida joylashgan tegishli etarli mashinalar va qurilmalar talab qilinadi.
Mashinalar va o'rnatishlar
1. O'ziyurar jaklar
2. Manevr vagonlari uchun universal kalit.
3. Er-xotin yukli 200 amperli payvandlash apparati
4. Gazni kesish va payvandlash uskunalari
5. Vakuum chiqarish fan
6. Havo kompressor (daqiqada 150 kub fut)
7. Kran nur bilan 2 tonna tashlash.
8. Arra mashinasi.
9. 2 Aravalari bilan dizel Jeep.
10. Chiqib ketish mashinasi.
11. Yuk mashinasi.
12. Qo'l qaychi.
13. Portativ o'choq.
14. 230 mm (9") Torna markazi.
15. G'ildirakli Torna.
16. Trolley uchun manipulyator / aloqa xodimlari.
17. Ultrasonik nazorat apparati.
18. Silliqlash mashinasidan keyin asbob.¹

Nazorat savollari
1. Ta’mirlash muddati nima?
2. Depodagi ta’mirlash kapital (to‘liq) ta’mirlashdan qanday farqlanadi?
3. Oddiy (joriy) ta’mirlash turlarini keltiring.
4. KTT (КВР) qaysi turdagi vagonlarga mo‘ljallangan?
5. TX-1 (TO-1) qayerda amalga oshiriladi?
6. Vagonni ta’mirlashga berishda u bosib o‘tgan yo‘l qanday ahamiyatga ega?
7. Vagonlarni ta’mirlash tizimi nimadan iborat?
8. Ta’mirlashning qanday turlari rejadagi ta’mirlash hisoblanadi?
9. Ta’mirlash sikli nima?
10. Ta’mirlash orasidagi davr nima?


Tavsiya etilgan adabiyotlar

• 
  Vagonlarni ta’mirlash texnologiyasi. R.V. Raximov, I.Yu. Soboleva. Darslik. -T.: «O’zbekiston» nashriyoti, 2022, 256 bet.
  
• 
  Vagonlarni ta’mirlash texnologiyasi. R.V. Raximov, I.Yu. Soboleva. Darslik. ToshTYMI, -T.: 2018, 187 bet.
  

• Бобровская И. И. Технология ремонта вагонов. Ташкент: Гафур Гулям, 2006.
• Технология производства и ремонта вагонов/ Под ред. Мотовилова К. В. М.: Маршрут, 2003.
Qo’shimcha adabiyotlar
• Герасимов В.С. Технология вагоностроения и ремонта вагонов. М.: Транспорт, 1988.

1^ The Maintenance manual for Wagons. K. B. Sankaran Member Mechanical, Railway Board. New Delhi, dated March 9, 2001, 22-23 bet