Ma’ruza. Yarimstatik ma’lumotlar tuzilamasi. Navbat, stek va dek. Reja

4.4 rasm.  Stekning vektorda amalga oshirilishi 
 
4.5 rasm. Stekning bog’langan ro’yxatda amalga oshirilishi 

---

4.6 rasm.
abstract stek (a), stekni vektorda amalga oshirilishi (b) va stekni 
bog’langan ro’yxatda amalga oshirilishi(c)
uchun 
amallar ketma – ketligi.
 
 
Navbatlar
Navbat bu shunday tuzilmaki, u elementlar qo’shilishi bilan kengayib boradi 
va elementlarni faqatgina bir tomondan qabul qiladi. Stekdan farqli holda, navbat 
tuzilmasi har ikkala tomondan ham ochiq hisoblanadi, lekin element kiritish bir 
tomondan, chiqarish esa ikkinchi tomonidan amalga oshiriladi. Navbat FIFO(first 
in first out – birinchi kelgan birinchi ketadi) ko’rinishidagi tuzilmadir. Navbatda 
ham xuddi stekdagi kabi C++ da alohida kutubxona mavjud. 
#include 
Navbatni dasturda e’lon qilish quyidagicha: 
Queue  nav1; 
Navbat ustida quyidagi amallar bajariladi: 
- Clear() - navbatni tozalash. 
- isEmpty() – navbatni bo’shlikka tekshirish 
- enqueue(el)—el elementni navbatga joylashtirish 
- dequeue() —navbatdan birinchi elementni olish 
- firstEl() — navbatning birinchi elementini uni o’chirmasdan qaytaradi 
Navbatda bajariladigan enqueue va dequeue amallari 4.7 rasmda keltirilgan. 
Steklardan farqli ravishda navbatlarda o’zgarishlar uning oxirida va boshida 
bo’lishi nazorat qilinishi lozim. Elementlar navbatga oxiridan joylashtiriladi, olish 
esa boshidan amalga oshiriladi.
4.7 rasm.  Navbatda bajariluvchi amallar ketma – ketligi 

---

4.8 rasm. Navbatni massivda amalga oshirilish dasturi. 
 
 

---

4.9 rasm. Navbatni bog’langan ro’yxatda amalga oshirilish dasturi 
4.10 – rasmda navbatda element qo’shish va o’chirish amallari ketma –ketligi 4.7 
– rasmdagiga o’xshash ravishda ko’rsatilgan bo’lib, 4.10b da navbatni o’zgarishi
massiv ko’rinishida,4.10c da bog’langan ro’yxat ko’rinishida amalga oshirilgan. 
4.10 – rasm. Navbat ustida amallar bajarish. 

---

DEK (DEQ - Double Ended Queue) 
Dek so‘zi (DEQ - Double Ended Queue) ingliz tilidan olingan bo‘lib 2 ta 
chetga ega navbat degan ma’noni bildiradi. Dekning o’ziga xos xususiyati 
shundan iboratki, elementlarni yozish va o’qishni har ikkala chetidan ham amalga 
oshirish mumkin. 
Dekni quyi chegaralari birlashtirilgan ikkita stek ko’rinishda qarash mumkin.
Deklar bilan ishlash uchun ham C++ da alohida kutubxona mavjud: