Mas. Maǵlıwmatlar strukturasınıń tiykarǵı túsinik hám anıqlamaları

 
 
 
 
 
6. Ma
ǵlıwmatlardıń abstrakt tipleri 
Ulıwma alǵanda bólimler ózgeriwshi yáki ańlatpa qabil etiwi múmkin 
bol
ǵan mánisler kópligi arqalı xarakterlenedi. 
Kóplegen programmalastırıw tillerinde maǵlıwmatlar standart hám 
paydalanıwshı tárepinen beriletuǵın tiplerge ajratıladı. Maǵlıwmatlardıń 
standart tiplerine tómendegi 5 túrli ózgeriwshiler kiredi: 
a) 
Putin (INT); 
b) 
haqıyqıy (FLOAT) ; 
c) 
logikalıq (BOOL); 
d) 
belgili (simvol) (CHAR); 
e) 
kórsetkishli (*). 
Paydalanıwshi tárepinen anıqlanatuǵın tipler bolsa: 
a) 
sanalatu
ǵ
ın; 
b) 
diapazonli (aralıqlı). 
Ma
ǵlıwmatlardiń qálegen tipi mánisler oblastı hám olar ustinde orınlanıwı 
múmkin bol
ǵan ámeller arqalı xarakterlenedi. 
Pútin tip– INT 
Bul tip pútin sanlar toplamınıń qanday da bir úles kópligi bolıp, onıń ólshemi 
mashina yáki EEM konfiguraciyasına baylanıslı turde ózgerip turadı. Eger pútin 
sandı mashinada jazıw ushın p razryadtan paydalanılsa (bunda qosımsha koddan 
paydalanılǵanda), onda x pútin sannıń mánis qabıl etiw aralıǵı tómendegishe 
bolıwı zárúr, yaǵnıy tómendegi shártti qanaatlandırıwı kerek: 
-2 n-1<= x< 2 n-1. 
Pútin tiptegi ma
ǵlıwmatlar ústinde orınlanatuǵın barlıq ámeller tuwrı ámelge 
asırıladı dep esaplanıp, bul ámeller arifmetikada qabıl etilgen qaǵıydalarǵa 
boysınadı. Eger bul tipte ámeller orınlanǵanda nátiyje ruxsat etilgen aralıqtan 
shıǵıp ketse, onda esaplaw toqtatıladı. Bunday jaǵday tolıp ketiw dep ataladı.
Bunday tipke kiriwshi sanlar ekige bólinedi: belgige iye hám belgige iye 
emes. Olardıń hár biri ushın sáykes túrde mánis qabıl etiw aralıǵı bar: 
a) 
belgige iye emes sanlar ushın (0..2n-1); 
b) 
belgige iye ushın (-2N-1.. 2N-1-1). 

---

Sanlar mashinada qayta islenip atırǵanda olardıń belgige iye kórinisinen 
paydalanıladı. Eger mashina sózi jazıw, komandalardı qayta islew hám 
kórsetkishler ushın paydalanıp atırǵan bolsa, onda sannıń belgige iye emes 
kórinisinen paydalanıladı.
Pútin sanlar ustinde – qosıw, alıw, kóbeytiw, pútin sanlı bóliw (qaldıqtı 
taslap jiberiw arqalı), berilgen modul boyınsha esaplaw (bóliwde qalǵan qaldıqtı 
esaplaw), berilgen sanlar kópliginiń eń úlken hám eń kishi elementin anıqlaw, 
pútin dárejege ótkeriw, sannıń mánisine qarap ózinen aldinǵi yáki keyingi sandı 
anıqlaw. Bul operaciyalardiń nátiyjeleri de pútin sanlar boladı.
Pútin sanlar ústinde ==,!=, <, <=, >, >= operatorlar menen salıstırıw 
ámellerin de orınlaw múmkin. Biraq bul operaciyalardiń nátijeleri INT tipine 
kirmeydi, olar BOOL tipine kiredi.