Mаshg`ulоt vаqti-2 sоаt

28-tajriba. Ulotropinning olinishi va uning gidrolizi.

Reaktiv va materiallar: formalin, fenolftalein eritmasi, ammoniy gidroksid eritmasi, xlorid kislota; probirkalar, Shisha oynacha, pipetka, tomizgich voronka.

Probirkaga 1-2 tomchi formalin tomizib, unga 1-2 tomchi fenolftalien eritmasidan qo’shing va uctiga aniq Ishqoriy muhit hosil bo’lguncha 1-2 ml ammoniy gidroksid qo’ying. Natijada formal’degid ammiak bilan kondensatlanib, geksametiltetraamin, yaьni ulotropin hosil bo’ladi:

Shisha oynachaga bir necha tomchi sarvar rangli urotropin eritmasidan tomizib, asta bug’lating. Oynada ulotropinning oq kristallari qoladi. Kristallar ustiga 1-2 tomchi xlorid kislota qo’shib, yana asta qizdiring. Bunda nima kuzatiladi? Sodir bo’lgan reaksiya tenglamasini yozing.

29-tajriba. Benzal’degid sintezi.
Reaktivlar: benziliden xlorid-32,2 gr, temir kukuni-1 gr, natriy bisulfit, kaliy xlorid, xlorid kislota.

Hajmi 250 ml bo’lgan yumaloq tubli kolbada ko’rsatilgan miqdordagi toza benziliden xloridni 1 gr temir kukuni bilan obdon aralashtiring va shu holda kolbani 30⁰C da yarim soat qizdiring. Shunda aralashmadan vodorod xlorid ajralishi kuzatiladi va u endi kolba qizdirilmasa ham davom etaveradi. Reaksiya tugagach yana bir bor suv hammomini qizdirib oling. Aralashmada muhit rN-indikator qog’oz bo’yicha aniq Ishqoriy bo’lguncha natriy karbonat (4 gr cha) qo’shing, hosil bo’lgan benzaьldegidni suv bug’i bilan haydab oling. Haydalgan aralashmaga 50-60 gr Natriy bisulьfit qo’shing, aralashtiring va bir kechaga tindirib qo’ying. Aralashmadagi moysimon suyuqlikni ajratgich voronka yordamida ajratib tashlang, qolgan tiniq eritmaga esa kukun holigacha maydalangan natriy karbanat qo’shing, toki benzal’degidning bisulьfit birikmasi parchalansin. Bunda benzal’degid yana alohida qatlamga ajraladi. Uni ajratgich varonka yordamida ajratib oling, Kalsiy xlorid bilan quriting. Haydab tozalang.

Mashq va masalalar

1. 
   Alьdegidlar bilan ketonlar orasida qanday farq bor?
   
2. 
   Kondensatsiya jarayoni deb nimaga aytiladi? Sirka al’degidning kondensatsiya reyaksiyasi tenglamasini yozing.
   

3.quyidagi birikmalarning sistematik nomenklatura bo’yicha nomini ayting:
a)CH₃−CH(CH₃)−CH₂−CH₂−COH b)CH₂qCH−CO−CH₃
v)CH₃−C≡C−COH
g)HOC−CH₂−COH
d)CH₃−CH(CH₃)−CO−CH₃
e)CH₃−CO−CH₂−CH₃
4.quyidagi spirtlar: metiletilkarbonil, metilpropanol, 2-metilbutanol-3, 2-metil-butanol-2 larning oksidlanib, alьdegidlar yoki ketonlarga aylanishi reaksiyalari tenglamalarini tuzing hamda hosil bo’lgan mahsulotlarning nomini ayting.
5. Aseton quyidagi reaksiya yordamida olinadi:
(CH₃COO)₂Ca → CH₃COCH₃ + CaCO₃
Reaksiya unumi 98% bo’lganda, shu reaksiya yordamida 2 kg tuzdan qancha aseton olinadi?
6. Propion al’degidning kumush oksidning ammiakli eritmasi, ammiak, natriy bisulьfat, sianit kislota, metal magniy yodid, hlor, gidrazin bilan reaksiyasi tenglamasini yozing.
7.Asetilen va noorganik modda; aseton va formalьdegiddan foydalanib, metilvinilketon hosil qiling.
8. C2H5MgBr sirka alьdegid, chumoli al’degid bilan reaksiyaga kirishganda qanday spirtlar hosil bo’ladi? Reaksiya tenglamasini yozing.
9.2-butanolga quyidagi reagentlar: PCI₅, KOH ningspirtdagi eritmasi, ozon, suv, CH₃MgI, suv,KMnO₄, fenil gidrazin birin ketin taьsir ettirilganda, sodir bo’ladigan o’zgarishlarni yozing.
10.Moy al’degid va etilpropilketonlar qaytarilganda, qanday birikmalar hosil bo’ladi?