Materialşünaslıq
Mündəricat Ümumi hissə
Yüklə 300,93 Kb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- ……….…...…...
Giriş. Ağac təbii xammal və ya istifadə vasitəsi kimi insanlara çox qədimdən məlumdur. Lakin onun çürüyən olması tarixi qalıqlar kimi onu 300 illik dövürdən o yana dərinliklərdə öyrənməyə imkan vermir. Lakin təhlil və müşahidələr, bədii və tarixi əsərlər bu sahədə çoxlu məlumatlar olduğunu təsdiq edir və mülahizələr irəli sürməyə imkan verir. Məsələn, dahi şair Nizami Gəncəvinin əsərlərində (hələ 2-ci minilliyin əvvəllərində yaşamış) çoxlu musiqi alətlərinin, ağac ev əşyalarının və bəzəklərin adları çəkilir. Bu da ağacdan material kimi ən mükəmməl formada istifadə edildiyini ifadə edir. Həm eramızdan əvvəl insanlar ağacdan təkcə tikinti materialı kimi deyil, həm də alət, bəzək əşyaları, daha sonralar isə yanacaq, kimyəvi xammal, kömür (metallurgiya üçün), qətran, qətranlı kanatlar, şüşə istehsalında kül, yanacaq və s. kimi, ağac gəmilərin, sal və bərələrin hazırlanmasında, toxuculuq istehsalında, digər nəqliyyat vasitələri, alət, kağız və s. istehsalında istifadə etmişlər. Hazırki dövürdə də ağac ən müasir xammal mənbəyi hesab edilir. Çoxlu taxta şalban, mişar materialı, oduncaq, yonqarlı plitələri, siyrilmiş materiallar, fanerlər ağacdan istifadə edilməklə hazırlanır. Ağac artıq sellüloza, kağız, ipək, lif, plenka, dərman maddələri və çoxlu sayda digər qiymətli materiallar istehsalı üçün əsas xammal mənbəidir. Ağacın insan həyatında rolu böyükdür. Təbiətin zənginliyi, xüsusi ilə torpağın bərəkətlənməsi, havanın, ekoloji mühitin təmizlənməsi, sel və daşqınların, torpaq sürüşmələrinin qarşısının alınması, heyvandarlıq və bitkiçilik məhsulları 6 istehsalının inkişaf etdirilməsi, bütün imkanlarda təbii mühitin insan orqanizmi üçün ən faydalı iqlimə və ya mühitə çevrilməsi sahəsində ağacın bir elm kimi (ağacşünaslıq) böyük rolu vardır. Dünyada Yer kürəsi üzrə torpaq sahəsinin 1/3 meşə örtüyüdür. Burada 300 mlrd. m3 –dən çox ağac ehtiyatı vardır. Insanlar hər il 250-260 mln m3 ağac tədarük edir, bu da kiloqram (çəki ) hesabı ilə götürülsə metal istehsalından 20 dəfə, sement istehsalından 20 dəfə, plastikatlar istehsalından 270 dəfə çoxdur. 2005- ci ilin hesablamaları göstərir ki, Yer kürəsində girdə meşə materialları istehsalına tələb 3800-6200 mln.m3 qədərdir. Gələcəkdə bu rəqəmin tədricən 20 dəfəyə qədər artacağı gözlənir. Digər növlər üzrədə istehlakın artması zərurətini nəzərə alsaq bu gələcəkdə ağac ehtiyatlarının tükənəcəyi haqqında düşünməyə əsas verir. Optimal şəraidə məsələn, bir şam ağacının bir gün ərzində orta hesabla 13,7 q. sellüloza, 8,2 q. liqnin, 6,5q. polioz, 0,3 q ekstrativ maddə, bir sözlə 56 sm yəni 27,7 q həcmində ağac materialı istehsal edə bildiyini nəzərə alsaq bu normal iqlim şəraitində il ərzində hər hektarda 3-5 m3 material istehsalı deməkdir. Göründüyü kimi bu artım yuxarıda qeyd edilən tələbatın çox kiçik bir hissəsini ödəyir. Belə çıxır ki, artıq təqribən 10 il müddətində Yer səthində meşə örtüyünün sahəsi torpaq sahələrinin 23- 25 %-nə qədər enməli olacaqdır. Inkişaf etmiş ölkələrdə, xüsusilə şəhər sıxlığı artan rayonlarda meşə sahələri ciddi məhv edilməli olacaqdır. 7 Azərbaycanın ərazisinin təqribən 11%-i meşələrlə örtülmüşdür. Respublikamızın meşələrində əhəmiyyətli müxtəlif ağac cinsləri bitir. Lakin onların həcmi az olduğuna görə respublikamızın ağac materiallarına tələbatını ödəyə bilmir. Odur ki, respublikamızın ağac materiallarına olan tələbatı xarici ölkələrdən, xüsusən Rusiya Federasiyasından gətirilən ağacların hesabına ödənilir. Ağacın kimyəvi emalı, xüsusilə selüloza istehsalı daha çox ağac tələb edir. Hazırda əhalinin hər nəfəri il ərzində ABŞ-da 566 kq, Kanadada 558 kq, Yponiyada 192 kq, MDB ölkələri üzrə 324 kq kağız-karton və ya ondan olan məmulat növləri istehlak edir. Ağacdan çoxlu istehlak malları olur. Ağac istər adi bitki növü, oduncaq, yem maddəsi və istərsədə tikinti materialı, oduncaq, təsərrüfat əşyaları, mebel bəzək əşyaları kimi insan istehlakında geniş yer tutur. Müasir mebel sənayesi ağac istehlak edən iri sənaye sahəsidir. Bundan əlavə ağacşünaslıq və meşə əmtəəşünaslığı özü bir elm kimi geniş inkişaf etmişdir. Müasir bazar iqtisadiyyatı şəraitində ağacın və ağac materiallarının istehlak malı kimi öyrənilməsinə böyük ehtiyac duyulur. Yüklə 300,93 Kb. Dostları ilə paylaş:
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||