Matnli masalalarni rasmlardan foydalanib yechish usullari reja Masala tushunchasi haqida

MATNLI MASALALARNI RASMLARDAN FOYDALANIB YECHISH USULLARI
Reja
1. Masala tushunchasi haqida.
2. Matnli masalalar turlari.
3. Matnli masalalarni yechish usullari

Masala - bu kundalik hayotimizda uchraydigan vaziyatlarning tabiiy tildagi ifodasidir. Masala asosan uch qismdan iborat bo’ladi.

1. Masalaning sharti - o’rganilayotgan vaziyatni xarakterlovchi ma’lum va no’malum miqdoriy qiymatlar hamda ular orasidagi miqdoriy munosabatlar haqidagi ma’lumot demakdir.
2. Masalaning talabi - masala shartidagi miqdoriy munosabatlarga nimani topish kerakligini ifodalash demakdir.
3. Masalaning operatori - masala talabini bajarish uchun shartdagi miqdoriy munosabatlarga nisbatan bajariladigan amallar yig’ indisi.
Odatda matematikada matnli masalalar berilishi, mazmuni va mohiyatiga qarab quyidagi turlarga ajratiladi:
1) «konsentratsiya» va «protsent» tushunchasi bilan bog‘liq bo‘lgan;
2) harakatga bog‘liq;
3) noma’lumlar soni tenglamalar sonidan ortib ketuvchi;
4) tengsizliklar tuzib yechiladigan;
5) butun qiymatli o‘zgaruvchili;
6) turli masalalar.
Matnli masalalar qaysi turga taalluqli bo‘lmasin, ularni yechishning an’anaviy sxemasi to‘rt bosqichdan iborat bo‘lib, ular quyidagilarni o‘z ichiga oladi: 
1. Noma’lumni tanlash;
2. Tenglamalar (yoki tengsizliklar) tuzish;
3. Tenglamalarni yechish, ya’ni noma’lumni topish;
4. Masala shartini qanoatlantiruvchi yechimni tanlab olish.
O‘quvchi matnli masalalar yechish san’atini puxta egallab olishi uchun har bir bosqich tog‘risida alohida to‘xtalib o‘tamiz.
Tenglama tuzish orqali masala yechish, masala talabida so’ralgan miqdorni imkoniyati boricha biror harf bilan belgilash, masala shartida qatnashayotgan boshqa miqdorlarni belgilangan harf orqali ifodalash, masala shartida ko’rsatilgan miqdoriy munosabatlarni, amallarning mantiqan to’g’ri ketma-ketligi orqali ifodalaydigan tenglama tuzish va uni yechish orqali masalaning talabini bajarish demakdir.
Masalalarni tenglama tuzish orqali yechishni quyidagi ketma-ketlik asosida olib borish maqsadga muvofiqdir.
1. Masala talabida so’ralgan miqdorni, ya’ni noma’lum miqdorni harf bilan Umumiy holda to’g’ri chiziqli harakatning tezligi formula yordamida beriladi.
Tezlanishi ,
To’g’ri chiziqli harakat bo’lganda tezlik va tezlanish ga teng.
To’g’ri chiziqli tekis o’zgaruvchan harakat bo’lganda yo’l, tezlik va tezlanish quyidagicha aniqlanadi:

Jismning vertikal bo’ylab to’g’ri chiziqli harakatida jismning bosib o’tgan yo’li, muayyan vaqtdan keyingi tezligi va tezlanishi quyidagiga teng:

Egri chiziqli harakatda to’la tezlanish quyidagiga tengdir:

bunda - tahgensial (urinma) tezlanish, - normal (markazga intilma) tezlanish bo’lib, va bunda R – trayektoriyaning berilgan nuqtasidagi egrilik radiusi.
Umumiy holda aylanma harakatda burchak tezlik , burchak tezlanish esa, bilan ifidalanadi.
Aylana bo’ylab tekis harakatda burchak tezlik quyidagiga tengdir:
,
bunda T – aylanish davri, - aylanish chastotasi.
Chiziqli tezlik burchak tezlik bilan quyidagi munosabat orqali bog’langan: .
Aylanma harakatda tangensial va normal tezlanishlarni quyidagicha ifodalash mumkin: