Mavzu : Menejmentning ma`muriy maktabi va uning nomoyondalari
Yüklə 37,29 Kb.
|
|
mavzu : Menejmentning ma`muriy maktabi va uning nomoyondalari Reja:
Menejment maktablari turlari va ularga qisqacha tavsilot Menejmentning ma'muriy yoki klassik(mumtoz) maktabi haqida Ma`muriy maktab nomoyondalari va ularning fanga qo'shgan hissasi Xulosa KIRISH
Boshqarish nazariyasining dastlabki kurtaklari qadim zamonlarga borib taqaladi, Yuliy Sezar, Aleksandr Makedonskiy, Turkistonda esa o‘rta asrlar davrida Amir Temur hukmronligi vaqtidan boshlab shakllana boshlagan. Dastlabki paytlarda u oddiy bo‘lib, asosan harbiy tavsifga ega edi. 0`sha davr menejerlari harbiy intizomni o‘matish maqsadida odamlarni jazo bilan qo‘rqitish, har qanday buyruq va farmonlarga so‘zsiz itoat etish kabi usullami qo‘llaganlar. Bunday boshqaruvga mehnat resurslaridan foydalanish, ulardan iloji boricha ko‘proq qo‘shimcha qiymat undirishning g‘oyatda samarali usuli deb qaralgan. Amir Temur davrida markazlashgan, intizomli davlatning barpo etilganligiga ham Sohibqironning o‘z qo‘l ostidagilarni “qo'rquv bilan umid о ‘rtasida ushlash” bo‘yicha boshqargani sabab bo`lgan. Kapitalizm tuzumining boshlangMch davrida tadbirkor — mulk egasi ishlab chiqarishni o‘zining shaxsiy tajribasiga tayanib boshqargan. XVIII asrning oxirlarida Angliyada boMgan sanoat inqilobi boshqaruvga boMgan qiziqishni yanada kuchaytirdi va boshqaruv xodimlarini tayyorlashga alohida e’tibor berila boshlandi. Ammo XIX asrning ikkinchi yarmi va XX asr chegarasida texnika va texnologiyaning takomillushuvi, ishlab chiqarishning keskin o‘sishi boshqarishni murakkablashtirib yubordi va uni maxsus bilimlarni talab etuvchi, faoliyatning maxsus sohasiga aylantirdi. Ushbu muammolarni hal etish uchun boshqaruv sohasidagi tajribani umumlashtirish, ishlab chiqarish va xodimlarni boshqarishning samarali usullarini izlashga olib keldi. Natijada boshqaruv to‘g‘risidagi ilm, fan vujudga keldi. 0 ‘sha davrdanto bugungi kunga qadar boshqaruv ta’limotida quyidagi to‘rtta yo‘nalish evolutsion tarzda rivojlangan va o‘zining tegishli hissasini qo‘shgan: 1 .Ilmiy menejment maktabi. Ilmiy menejment maktabining namoyandasi Payg'ambarimiz Muhammad Mustafo sallollohi alayhi vasallam (570-632-yillar), u kishining turli maktablarni boshqaruv ta’limotiga qo‘shgan hissasi: • Boshqaruvning diniy ta’limotga asoslangan nazariy tamoyilini yaratdi. • Ijtimoiy-siyosiy, iqtisodiy muvofiqlashtirishga intilishlar orqali boshqarish san’atini mukammal egallashga xizmat qiluvchi ta’limotlar (Qur’oni karim, hadislaming)ning tizimini yaratdi. • 0`z davrining siyosiy-g`oyaviy shart-sharoitlarini yaxshi tushungan, xalqlar va elatlarni islom ta’limotlari asosida diniy, siyosiy, g‘oyaviy jihatdan birlashtirish yo‘lida yagona Payg‘ambar. • Boshqarishning murakkab, chigal voqea-hodisalarini, ijtimoiy hayotni biron qolipga solish, uni nazorat qilish uchun shariat qonunlari turkumlariga asos soldi va h.k. Ilmiy menejment maktabining yana bir namoyandasi Amir Temur (1336-405-yillar). • Mamlakatni idora qilish va saltanatni boshqarish uslubi, strategiyasi va taktikasini joriy qildi. • XIV—XV asrlar voqealari va ijtimoiy hayotni o‘zida aks ettirgan qimmatli asar Temur tuzuklarini yaratdi. Mazkur asarda bayon etilgan boshqarish yo`l - yo‘riqlari, qonun - qoidalari, pandnasihatlari 0`zbekiston mustaqilligini mustahkamlash yo`lida xizmat qilmoqda. • Kuchli davlatni barpo etish, davlat hokimiyatining qaysi ijtimoiy toifalarigatayanishi, mansabdor shaxslarni ularning sifatlarigako‘ra tanlash vavazifalarga tayinlash borasida amaliy jihatdan mukammal bol`gan ta’limotni yaratdi. • Ulug‘ davlat arbobi, dunyoviy bilimlaming sohibi boMgan Sohibqiron markazlashgan davlatni barpo etishi orqali o‘rta asrlarda buyuk shaxslar yetishib chiqishi uchun moddiy, siyosiy, g‘oyaviy zaminni yaratdi. Ulug‘bek, Muhammad Tarag‘ay (1404-1499-yillar). 39 yillik sultonlik davrida: fanning juda ko‘p sohalari, xususan matematika, falakkiyot, musiqashunoslik, tarix va boshqarish ilmlari bo‘yicha zabardast olim, madaniyatning ulkan homiysi sifatida tanildi. Uning ilmiy merosi, u ta’sis etgan va rahnamolik qilgan Samarqand munajjimlik maktabi, uning ko‘p yillik izlanishlarining asosiy mahsuli bo‘lmish “Ziji jadidi Ko‘ragoniy” (“Ulug‘bek Ko‘ragoniyning astronomik jadvali”) asari bilan tarixda izini qoldirdi. Alisher Navoiy (1441-1501-yillar). • Davlatni idora qilish siyosiy usullari, tartib-qoidalari bilan bogiiq bo‘lgan xilma-xil muammolari bo‘yicha o‘z qarashlariga ega boMgan siyosiy arbob. • Davlat ishlarini boshqarish, mamlakat tinchligi va obodligi uchun kurashgan. • “Vaqfiya”, “Ixlosiya”, “Saddi Iskandariy”, “Tarixi mulki Ajam” kabi asarlarida adolatli boshqarishning sir-asrorlari haqidagi ta’limotni yaratgan. • Eng oddiy siyosiy masalalardan (adolatli shohni tanlash, tarbiyalash, davlat nazorati kabi) to eng murakkab masalalar sanalmish davlatlararo munosabat, urushlar masalasi, davlatni idora etishda shoh, omma va fanning roli kabi masalalami amaliyotga tadbiq qilgan. Zahiriddin Muhammad Bobur (1483-1530-yillar). • Buyuk Boburiylar saltanatini tuzib, o‘zaro urushlar, mayda xonliklarga barham berdi, markazlashgan davlat boshqaruviga asos soldi. • Mashhur “Bobumoma” asarini yaratdi. U o‘z asarida boshqarishga oid boMgan tamoyillar, xususan odillik, tadbirkorlik, jasurlik, mohirlik, iste’dod va ma’rifat masalalarini yoritdi. • Boburiylar (Jahongirshoh) tomonidan davlatni idora qilishning 12 moddadan iborat dasturi yaratilgan. • Boburiylar tomonidan ma’muriy boshqaruv sohasini isloh qilish, xazina masalalari borasida — kurruriya1 (viloyat va tuman hokimliklari) deb ataladigan hukumat amaldorligi mansabi joriy etildi va h.k.). Frederik Teylor, G.Emerson va hoshqalar (1885-1920). • Vazifani bajarishning maqbul usullarini topish maqsadida ilmiy tahlilni qo‘llash. • Vazifani bajaruvchi eng maqbul xodimni tanlash va uning o‘qitilishini ta’minlash. • Vazifani samarali bajarilishini ta’minlovchi xodimlarni zarur resurslar bilan ta’minlash. • Yuksak mehnat unumdorligini ta’minlash maqsadida xodimlarni muntazam rag‘batlantirib turish. Mumtoz yoki ma’muriy menejment (1920-1950). Mumtoz yoki ma’muriy menejment maktabining namoyandalari Anri Fayol, Maks Veber va hoshqalar. • Boshqaruv prinsiplarini rivojlantirish. • Boshqaruv funksiyalarini bayon etish. • Tashkilotni yalpi boshqarishda tizimli yondashuvni asoslash. Insoniy munosabatlar maktabi (1950-yildan hozirgacha). Bu maktab namoyandalari Elton Meyo, R.Laykert va hoshqalar. • Mehnat unumdorligini oshirish maqsadida o‘zaro munosabatlardan qoniqish hosil qiluvchi usullarni qo‘llash; • Kompaniyaning siyosati va istiqbolini xodimlaming xulq-atvoriga asoslangan holda tashkil etish. Miqdoriy tizimli va zamonaviy menejment maktabi (1950-yildan hozirgacha). Namoyandalari G.Saymon, P.Druker, E.Deyl va boshqalar. • Murakkab boshqaruv muammoiarini chuqurroq tushunish maqsadida turli modellarni ishlab chiqish va qo‘llash; • Murakkab vaziyatlarning yechimi bo‘yicha boshqaruv xodimlariga yordam beruvchi miqdoriy usullarni ishlab chiqish. Shunday qilib, menejment nazariyasi va amaliyoti turli davrlarda o‘ziga xos ko‘rinishlarda shakllangan: • 1950— 60-yillarda boshqaruvning diqqat markazida tashkiliy tarkib turgan; • 1960-—70-yillarda strategik rejalashtirish vujudga keldi; • 1980-yiIlardan boshlab esa, ilg‘or G‘arb firmalarida strategik rejalashtirishdan strategik boshqaruvga o‘tiladi. Hozirgi zamon boshqaruv fani — fanlararo fandir. Boshqaruvning har bir funksiyasini bugun maxsus fanlar: • industrial-muhandislik sotsiologiyasi; • ijtimoiy psixologiya; • ijtimoiy injeneriya (erganomika); • marketing kabilar o ‘rganadi. Menejmentning marketing nazariyasi bilan uyg‘unlashuvi boshqarishning bozor konsepsiyasi vujudga kelishiga asos bo‘ldi. Hozirgi davrda boshqaruv nazariyasi va amaliyotida sodir bo‘layotgan o‘zgarishlar «Tinch boshqarish inqilobi» nomini olgan. ------ Ma'muriy maktabning rivojlanishi ikki yo'nalishda - ishlab chiqarishni ratsionalizatsiya qilish va menejment muammolarini o'rganishda sodir bo'ldi. Klassik maktab vakillarining asosiy tashvishi - bu butun tashkilot ishining samaradorligiga erishishdir. Ushbu maktabning maqsadi universal boshqaruv tamoyillarini yaratishdir, ularning amalga oshirilishi albatta muvaffaqiyatga olib keladi (G. Emerson (1853-1931), A. Fayol (1841-1925), L. Urvik (1891-1983), M. Weber ( 1864-1920), G. Ford (1863-1947) 1920 yillarning boshlarida mamlakatimizda mehnatni ilmiy tashkil etish, xalq xo'jaligining barcha tarmoqlarida va davlat apparatida boshqarish sohasida faol tadqiqot ishlari boshlandi. menejmentni olimlar A. A. Bogdanov (1873-1928), A. K. Gastev (1882-1941), P. M. Kerjentsev (1881-1940), N. A. Voznesenskiy (1903-1950) va boshqalar kiritdilar. G. Emerson o'zining "Hosildorlikning o'n ikki printsipi" (1911) fundamental ishida korxonalarni boshqarish tamoyillarini ko'rib chiqdi, ularni boshqa sohalar misollari bilan asoslab berdi. Hosildorlik yoki samaradorlik tushunchasi - bu Emerson menejment faniga kiritgan narsadir. U dastlab keng ma'noda ishlab chiqarish samaradorligi masalasini ko'targan. Emerson zamonaviy ma'noda ishlab chiqarishni boshqarish va umuman, barcha faoliyatni tashkil qilishning ko'p qirrali amaliy muammolarini hal qilishda yaxlit, tizimli yondashuvni qo'llash zaruriyati va maqsadga muvofiqligi masalasini asoslab berdi. Frantsuz kon muhandisi A.Fayol menejment faniga katta hissa qo'shdi. U o'zining "Umumiy va sanoat menejmenti" (1916) asosiy ishida ma'muriyat faoliyatini tahlil qilishga yondashuvni ishlab chiqdi va boshqaruvning ba'zi qat'iy majburiy tamoyillarini shakllantirdi. Menejmentdagi ilmiy yo'nalishning asoschilari ishlab chiqarish muammolarini ishlab chiqdilar. Fayolle ma'murning boshqaruv rolining muhimligini ko'rsatdi. Uning yozishicha, ma'muriyat ma'muriy faoliyat - katta va kichik sanoat, tijorat, siyosiy, diniy va boshqa tashkilotlarning ishlarini muvofiqlashtirishda muhim ahamiyatga ega. Fayolning xizmatlari nafaqat muhandislar va texniklar, balki jamiyatning har bir a'zosi ma'muriy faoliyat tamoyillarini tushunishi kerak degan xulosadir. Klassik ma'muriy maktab vakili L. Urvik Fayolning asosiy qoidalarini ishlab chiqdi va chuqurlashtirdi. U ma'muriy faoliyatning asosiy elementlarini shakllantirdi: rejalashtirish, tashkil etish, kadrlar bilan ta'minlash, etakchilik, muvofiqlashtirish va byudjet. U hozirgi kunga qadar o'z ahamiyatini yo'qotmagan rasmiy tashkilotni qurish tamoyillarini ishlab chiqishga e'tibor qaratdi: Agar Fayol menejmentning funktsional tomonini o'rgangan bo'lsa, unda M.Veber institutsional jihatni ishlab chiqdi. Uning asosiy ishi "Jamiyat nazariyasi va iqtisodiy tashkilot" (1920) tashkilotdagi etakchilik muammosi va hokimiyatning byurokratik tuzilishini tahlil qilishga bag'ishlangan. Veber etakchiga ega bo'lgan hokimiyat xususiyatiga qarab uchta asosiy tashkilot turlarini ajratib ko'rsatdi: xarizmatik, an'anaviy va ideal (yoki byurokratik). Veber tomonidan taklif qilingan ideal (byurokratik) tashkilotning xususiyatlari tashkilotning ayrim parametrlarini ajratib ko'rsatish va uning faoliyatini shakllantirish yo'nalishlarini aniqlashga imkon berdi. Mamlakatimizda menejment maktabiga tegishli bo'lishi mumkin bo'lgan tadqiqotlar olib borildi. A. A. Bogdanov "Umumiy tashkiliy fan" (1913-1917) asarida tabiatda, jamiyatda, texnikada boshqaruvning barcha turlari umumiy xususiyatlarga ega ekanligini ta'kidladi. U amaliyotga "maxsus tashkiliy fanni" joriy etishga, uning predmetini, qonunlarini, asosiy toifalarini aniqlashga intildi. A. A. Bogdanov tomonidan ishlab chiqilgan bir qator tushunchalar iqtisodiy jarayonlarning matematik modellarini qurish va rejalashtirish va iqtisodiy muammolarni hal qilish uchun ishlatiladi. Rus ilmining yana bir vakili A.K.Gastev ta'kidlaganidek, mexanizatsiyalashgan ommaviy ishlab chiqarishning o'ziga xos tendentsiyalari bilan hech qanday bog'liqliksiz tashkiliy fan deb ataladigan narsani yaratish urinishlari muvaffaqiyatsizlikka mahkumdir. U o'z asarlarida mehnatni oqilona tashkil etish va madaniyatiga asosiy e'tiborni qaratdi, menejment nazariyasiga kompleks yondashishga asos yaratdi. P. M. Kerjentsev mehnatni ilmiy tashkil etish asoslarini biroz boshqacha yo'nalishda ishlab chiqdi. U mehnatni ilmiy tashkil qilishni tashkiliy texnika va tashkiliy ishlarning eng oqilona usullarini o'rganish deb tushundi. Shu bilan birga, u o'z tadqiqotlarini faoliyat sohasidan qat'i nazar, odamlarni, jamoalarni boshqarishga qaratdi. Rus adabiyoti menejmentning nazariy printsiplarini aks ettiradi. "Sotsialistik ishlab chiqarishni boshqarish nazariyasi" monografiyasida 10 tamoyil: demokratik markazlashuv tamoyillari, siyosiy va iqtisodiy etakchilikning birligi, rejali iqtisodiy boshqaruv, mehnatni moddiy va ma'naviy rag'batlantirish, ilmiy boshqarish, mas'uliyat, samaradorlik va samaradorlik, tarmoq va hududiy boshqaruvning optimal kombinatsiyasi, iqtisodiyotning uzluksizligi echimlar. Ilmiy menejment asoschilari va ma'muriy maktab inson omilining muhimligini angladilar, ular asosan ikki omilga e'tibor qaratdilar - ish haqi va iqtisodiy rag'batlantirishdagi adolat. 20-30-yillarda. boshqaruvning ekstensiv usullaridan intensiv uslubiga o'tishni boshlanishi ta'siri ostida insonga nisbatan ko'proq insonparvarlik bilan boshqaruvning yangi shakllarini izlash zaruriyati paydo bo'lib, "odamlar munosabatlari" maktabi shakllanmoqda. Maktab tadqiqotchilari, agar menejment o'z ishchilariga katta g'amxo'rlik ko'rsatsa, u holda xodimlar o'rtasida ularning faoliyatidan qoniqish darajasi oshadi, bu tabiiy ravishda mehnat unumdorligini oshirishga olib keladi degan taxmindan kelib chiqqan. Amerikalik olim P. Drakerning fikriga ko'ra, faqat inson resurslari iqtisodiy natijalar berishga qodir, qolgan barcha resurslar mexanika qonunlariga bo'ysunadi, ulardan yaxshiroq foydalanish mumkin, ammo ularning chiqishi hech qachon kirishlarning yig'indisidan katta bo'lmaydi. U asosiy vazifani shaxssizlashtirilgan munosabatlarni yo'q qilish va ularni sheriklik va hamkorlik tizimiga almashtirishdan ko'rdi. Ushbu maktab tarafdorlarining maqsadi: ijtimoiy va psixologik omillar tizimiga ta'sir o'tkazish orqali boshqarishga harakat qilish. Klassik maktab tarafdorlari, ilmiy menejment haqida yozganlar singari, menejmentning ijtimoiy jihatlari haqida unchalik ham ahamiyat bermaydilar. Bundan tashqari, ularning faoliyati asosan ilmiy metodologiyaga emas, balki shaxsiy kuzatishga asoslangan edi. "Klassikalar" tashkilotlarga keng nuqtai nazardan qarashga harakat qilishdi, tashkilotlarning umumiy xususiyatlari va shakllarini aniqlashga harakat qilishdi. Klassik maktabning maqsadi universal boshqaruv tamoyillarini yaratish edi. Bunda u ushbu tamoyillarga rioya qilish, shubhasiz, tashkilotni muvaffaqiyatga olib boradi degan fikrdan kelib chiqdi. Ushbu tamoyillar ikkita asosiy jihatni qamrab oldi. Ulardan biri tashkilotni boshqarishning oqilona tizimini ishlab chiqish edi.Tadqiqotchilarning asosiy funktsiyalarini aniqlash - nazariyotchilar - "klassiklar" ular tashkilotni bo'linmalarga yoki ishchi guruhlarga bo'lish usulini nurlar yordamida aniqlay olishlariga ishonishgan. An'anaviy ravishda ushbu funktsiyalar moliya, ishlab chiqarish va marketingni o'z ichiga olgan. Menejmentning asosiy funktsiyalarining ta'rifi shu bilan chambarchas bog'liq edi. Fayolning menejment nazariyasiga qo'shgan asosiy hissasi shundaki, u menejmentni rejalashtirish va tashkil etish kabi bir-biriga bog'liq bo'lgan bir nechta funktsiyalardan iborat universal jarayon sifatida ko'rib chiqdi. ------ Ilmiy menejmentning Yevropa yo‘nalishidagi ta’limotning XIX asr oxiri va XX asrning 20-yillarida eng yorqin arbobi A nri Fayol hisoblanadi. Anri Fayol boshqaruv fanining rivojlanishiga salmoqli hissa qo‘shgar. fransuz olimidir. U Fransiyadagi ko‘mir qazib oluvchi yirik kompaniyani boshqargan. Anri Fayol o‘zining boy amaliy tajribasini «Umumiy va sanoat boshqaruvi» (1916) nomli kitobida umumlashtirgan. Anri Fayolning boshqarish tamoyillari:
Uning ilgari surgan quyidagi boshqaruv g‘oyalari bugungi kunda ham o‘z ahamiyatini yo‘qotmagan, Anri Fayol boshqarishni • kelajakni ko‘ruvchi • faoliyatni tashkillashtiruvchi • tashkilotni idora qiluvchi • faoliyat turlarini muvofiqlashtiruvchi • qaror va buyruqlar bajarilishini nazorat qiluvchi qurol deb ataydi. Bu fikrlar hozirgi kunda ham boshqarish fani asosida yotadi. Ilmiy menejment evolutsiyasi uning paydo boMgan davridan boshlab to XX asr o‘rtalarigacha, tabiiyki, biz ko‘rib chiqqan F.Teylor, G.Emerson yoki A.Fayollarning fikr-mulohazalari bilan cheklanmaydi. G ‘arbiy menejmentda Genri Gant, Jeyms D.Muki, Lindoll Urvik, Genri Ford, M.P. Foliet, R.Robbins, D.Bem, Maks Veber va boshqa olimlarning fikr-mulohazalari va ilmiy qarashlariga alohida e’tibor qaratiladi. Ilmiy menejmentning ijobiy elementlari vaqt o‘tishi bilan ilmiy ishlangan tamoyillar, qoidalar, tavsiyanomalar, cheklangan me’yorlar korxonada jiddiy, ya’ni majburiy ish tizimlarini bunyod etishga olib keladi. Ishchining mehnati biroz jadallashadi va m a’lum darajada ogMrroq boMadi. Buning natijasida qarama-qarshi elementlar boshqaruvchi-ishchi munosabatlari kuchayadi. Inson omili tashkilot samaradorligining asosiy elementi sifatida to`la-to‘kis tushunib yetilmadi. Yana bir kamchilik yuzaga chiqdi. Ilmiy ta’lim menejmentni yopiq turdagi tashkilot kabi bunyod etdi. Shunday holat yuz berdiki, agar boshda bu kabi tizimni yaxlitlash, uning ichki elementlari tashkil etish evaziga oshsa, keyinroq ularning aniqligi yetarli bo‘lmay qoladi, tashqi muhitni hisobga olish zaruriyati oydinlashadi va menejment yangi yo‘llar qidirish masalasi oldida turib qoladi. Mehnatda asosiy rag'batlantirish pul va majburlashdir (Ford ularga o'z zavodlarida ishlab chiqarilgan mashinani qismlarga bo'lib sotib olish imkoniyatini qo'shdi). Vaqt o'tishi bilan ilmiy menejment maktabi o'z foydaliligidan uzoqlashdi deb aytish mumkin emas. Uning ishlab chiqarish va biznesning barcha sohalari uchun ahamiyati katta bo'lib qolmoqda. Shuning uchun tarix sahifasini shunchaki burish va Taylorizm va Fordizm tamoyillari o'tmishda deb aytish shunchaki bema'nilik bo'lar edi. 20-asrning 20-yillarida shakllangan biznesni boshqarishning navbatdagi maktabi menejmentning klassik (ma'muriy) maktabi edi. Uning eng yirik vakili Anri Fayol, xuddi F. Teylor va G. Ford singari amaliyotchi va yirik "Comambo" kon-metallurgiya kompaniyasining rahbari bo'lgan. A. Fayol biznesni ratsionalizatsiya qilish va takomillashtirish bo'yicha ishlarni nafaqat quyi qatlamlarda olib bordi, ishchilarni parcha-parcha sharoitida ko'proq intensiv ishlashga majbur qildi, balki boshqaruv apparatini yuqori darajasiga o'tkazib, boshqaruv jarayonlarini har tomonlama ko'rib chiqa boshladi. Teylor yoki Ford ish jarayonlarini alohida harakatlarga ajratib qo'yganidek, Fayol ham menejment protsedurasini tarkibiy qismlarga ajratib, rejalashtirish, tashkil etish, motivatsiya, boshqarish va muvofiqlashtirish kabi tarkibiy qismlarni ajratib ko'rsatishni boshladi. Fayol qilingan nazariy hisob-kitoblarni umumlashtirdi va ularni o'zining ishlab chiqarish va ma'muriy tajribasiga o'tkazdi, "ma'muriyat nazariyasi" ni shakllantirdi. 1922 yilda tashkil topgan Sovet Ittifoqi iqtisodiy va biznesni boshqarish usullarini takomillashtirishga kuchli turtki berdi. Odamlar munosabatlari maktabining shakllanishi ko'pincha Xotorn tajribasi va Meri Follett va Elton Mayoning asarlari bilan bog'liq. Biroq, bu "boshqarish aysbergining" ko'rinadigan qismidir, uning ulkan massasi yuzaki qarashdan yashiringan. O'tgan asrning 20-30-yillarida jahon hamjamiyati ko'z o'ngida odamlar ongida va qalbida o'chmas taassurot qoldiradigan ancha ulkan tajriba bo'lib o'tdi. Tashqi aralashuvlar va fuqarolar urushi oqibatida vayronaga aylangan ulkan mamlakat, xarob bo'lgan iqtisodiyoti va ustun qishloq xo'jaligi sektori bilan, barcha taxminlarga zid ravishda, qashshoqlik va betartiblik qa'riga siljimadi, aksincha hayotning barcha sohalarida mahsuldorlikning o'sishi, ishlab chiqarish salohiyatining oshishi, ishlab chiqarish va innovatsiyalarning mo''jizalarini namoyish etdi. Ushbu hodisa G'arb menejmenti mutaxassislarini hayratga solib, ularn i Sovet tajribasini yaqindan o'rganishga va uning yutuqlarini qabul qilishga majbur qildi. Odamlar nafaqat pul uchun, balki boshqa rag'batlantirishlar ta'siri ostida ham to'la fidoyilik bilan ishlashlari mumkinligi haqidagi tushuncha - ularning asosiysi jamoaga tegishli bo'lgan ijodkorlik, birdamlik ruhidir, munosabatlar va ichki qadriyatlarni diqqat markaziga qo'yadigan boshqaruv maktabining shakllanishiga olib keldi. ishchilar. Utopik sotsialistlarning mehnat va kapital uyg'unligi haqidagi eski g'oyasi yana o'sdi. R. Ouen Nyu-Lanarkdagi fabrika menejeri sifatida ishchilar uchun bolalar bog'chalari bilan uylar qurish, fabrikalar do'konlari va oshxonalari, omonat kassalari va boshqalarni ochish orqali qanday qilib zarur ijtimoiy muhitni yaratganini eslash kifoya. Shu bilan birga, u bolalar mehnatini cheklab qo'ydi, ish kunining davomiyligini 17 soatdan 10 soatgacha qisqartirdi va jarimalar tizimini bekor qildi. Bu o'sha paytdagi biznes uchun juda g'ayrioddiy edi, chunki Ouenni hamkasblari uni katta eksantrik deb hisoblashgan. Xulosa:
1. N.M.Ziyavitdinova, Y.M.O‘rinov, Sh.N.Xayitov “menejment” Toshkent – 2017 y 2. R. VALIJONOV, O. QOBULOV, A. ERGASHEV Toshkent – 2010 y 3. N.Yo`ldashev M.Boltaev O.Rixsiboev B.Ganniev Strategik Menejment TDIU 2003 Y Yüklə 37,29 Kb. Dostları ilə paylaş:
|