Мавзу 1: пeдaгoгикaнинг умумий асослари

Mavzu yuzasidan tayanch iboralar
Ta’lim, tamoyil, faollik, onglilik, mustaqillik, ilmiylik, tarbiya, tizimli, izchillik, amaliyot, nazariya, bilimlarni puxta o‘zlashtirish, ko‘rgazmalilik,
Nazorat savollari:

1. 
   Jismoniy tarbiya va sport sohasidagi ta’lim tamoyillarining ahamiyati qanday?
   
2. 
   Jismoniy tarbiya va sport sohasidagi ilmiy bo‘lishi tamoyilining ahamiyati qanday ?
   
3. 
   Jismoniy tarbiya va sport sohasidagi tizimli va izchil bo‘lishi tamoyilining ahamiyati qanday ?
   
4. 
   Jismoniy tarbiya va sport sohasidagi ta’lim va tarbiyaning birligi tamoyilining ahamiyati qanday ?
   
5. 
   Jismoniy tarbiya va sport sohasidagi nazariyani amaliyot bilan bog‘lab o‘qitish ahamiyati tamoyili qanday ?
   
6. 
   Jismoniy tarbiya va sport sohasidagi onglilik, faollik va mustaqillik tamoyilining ahamiyati qanday ?
   
7. 
   Jismoniy tarbiya va sport sohasidagi ko‘rgazmalilik tamoyilining ahamiyati qanday ?
   
8. 
   Jismoniy tarbiya va sport sohasidagi bilim, ko‘nikma va malakalarni puxta o‘zlashtirish tamoyilining ahamiyati qanday ?
   

5-MAVZU.JISMONIY TARBIYA VA SPORT SOHASIDA QO‘LLANILADIGAN TA’LIM METODLARI


5.1. Ta’lim metodlarining umumiy tavsifnomasi.
Makdabdagi o‘quv jarayonining sifati ko‘p omillarga bog‘liq bo‘lib ular orasida o‘qitish metodlari hal qiluvchi ahamiyatga ega. Chunki ular bilimlarni ongli va chuqur o‘zlashtirishga o‘quvchilarda mustaqillik va ijobiy faollikni rivojlanishiga ijobiy ta’sir ko‘rsatadi.
O‘qitish metodlarini tanlashda o‘qitilayotgan fanning xarakteri o‘quvchilarning yosh xususiyatlari, tayyorgarlik darajasi hisobga olinadi.
O‘qitish metodlari ta’lim jarayonida o‘qituvchi va o‘quvchi faoliyatining qanday bo‘lishini, o‘qitish jarayonini qanday tashkil etish va olib borish kerakligini belgilab beradi.
O‘qitish metodlari - ikki tomonning (aktiv) faoliyati ya’ni o‘qituvchi tomonidan o‘quvchilarni bilim ko‘nikma va malakalar bilan qurollantirish va o‘quvchilar tomonidan o‘sha nazarda tutilgan ilmiy bilim malaka va ko‘nikmalarni o‘zlashtirish faoliyatidagi yo‘llari tushuniladi.
O‘qitish metodlari darsning mazmuniga qarab o‘qituvchi tomonidan tanlanadi. Masalan: yangi materialni bayon etishda bir xil metodlar qo‘llanilsa, uni mustahkamlashda ikkinchisi va mavzuni umumlashtirishda yana boshqa xil metodlar qo‘llaniladi.
Barcha qomusiy olimlar foydalangan o‘qitish metodlarini bir necha xil guruhlarga ajratish mumkin. Bular: ko‘rsatma tajriba metodlari (Ibn Sino) bilimlarni bayon qilishning savol javobli metodlari (Abu Rayhon Beruniy, Al-Xorazmiy) ko‘nikma va malakalarni hosil qilish, bilimlarni tekshirish metodlari (Farobiy, Al-Xorazmiy) va boshqalardan iboratdir.
Bu olimlarning hammasi o‘quvchilar faoliyatini kuchaytirish va ularda mantiqiy tafakkurlarni rivojlantirish maqsadini ko‘zlaganlar. Har bir o‘qituvchining ishida turli metodlar mavjud bo‘lishiga qaramasdan, ularni qo‘llashdan ko‘zlanadigan maqsad umumiy, ya’ni tarbiyalanuvchilarni maqsadga muvofiq ta’lim olishlarini ta’minlashdan iborat. O‘qitish jarayonini samarali amalga oshirish uchun uslubiy vositalaridan foydalaniladi. Bularga vosita-yordamchi o‘quv materiallari: asboblar, apparat, tasviriy ko‘rgazma materiallar, mikroskop eksponatlar va boshqalar kiradi.Usul va vositalar o‘qitiladigan mavzuning mazmuniga qarab tanlanadi. Masalan: jismoniy tarbiya darslarida mashq qilmay, mashqlarni muntazam tayyorlamay, ko‘zlangan maqsadga erishib bo‘lmaydi.O‘qitish metodlariga qo‘yiladigan asosiy talablar ta’limning maqsadidan kelib chiqadi.O‘qitish metodlari qo‘yidagilarni ya’ni:

• 
  ta’limning hayotiy – ommaviy xarakteri va dunyoqarashni tarkib toptirishni:
  
• 
  o‘quvchilarni puxta, tizimli bilim ko‘nikma va malakalar bilan qurollantirishni:
  
• 
  o‘quvchilarni har tomonlama aqliy rivojlanishini:
  
• 
  bilimga bo‘lgan qiziqishini rivojlantirishni ta’minlashi kerak.
  

O‘quv materialni o‘rganishda darsning maqsadlari anglab olishdan boshlanadi, keyinroq uning mazmun-mohiyatini aniqlash, tamoyillar birikmasini tushunish, mashg‘ulot shaklini tanlab olish, metod va vositalarini ajratib qo‘yish vazifalari qo‘yiladi. O‘qituvchi ta’lim berishda har bir dars boshlanishidan avval “qanday o‘rgataman?” degan savolga javob berib, butun bir birikmadan, katta to‘plamdan metodlarni saralab oladi. Haqiqatdan ham, ta’lim jarayonida o‘qituvchilar aynan ta’lim metodlari orqali muayyan bilim, ko‘nikma va malakalarni o‘quvchi-talabalar tomonidan egallashga ko‘maklashadilar.
Metod (yunon tilidan) atamasi, nimagadir usul, yo‘l degan ma’noni anglatadi, ya’ni maqsadga erishish yo‘lini, ish yo‘riqnomasini tanlash metodini bildiradi. Shuning uchun ham kasb ta’lim metodlari deganda o‘qituvchi va o‘quvchi-talabalarning birgalikda bajaradigan faoliyat usullari tushuniladi va bu usullar yoshlarlarning kerakli bilimlarni, ko‘nikma va malakalarini egallashlariga, mustaqil ravishda bilim olish va bu bilimlardan amalda foydalanish qobiliyatini oshirishga qaratilgan bo‘ladi.