Mavzu-13. Nurlanishni kvant nazariyasi. Issiqlik nurlanishining xarakteristikasi. Absolyut qora jism. Kulrang jism. Kirxgof qonuni. Stefan -bolsman qonuni. Vin siljish qonuni. Yorug‘likning kvant nazariyasi

Issiqlik nurlanishi va Kirxgof qonuni

Issiqlik nurlanishida jism zarralarining xaotik issiqlik xarakati energiyasining bir kismi elektromagnit tulkin tarzida nurlanadi. Bu nurlanish mutlak noldan farkli xaroratdagi barcha jismlarda kuzatiladi va xaroratga kuchli boglik buladi. Shuning uchun ba’zan issiklik nurlanishi xaroratli nurlanish deb xam ataladi.

Agar bir necha jism issiklikdan izolyatsiya kilingan sistema ichida joylashgan bulsa, ular issiklik energiyasi yutishi natijasida uzaro termodinamik muvozanatda buladi. Bu yerda Prevo qoidasi urinli buladi. Unga kura termodinamik muvozanatda bulgan ikki jism xar-xil mikdorga ega bulgan energiyani yutsa, ularning issiklik nurlanishi intensivligi xam xar-xil buladi.
Jismlarning nur chikara olish kobiliyati, ya’ni nurlanish kobiliyati deb yuza birligidan atrofga chikariladigan yoruglik okimiga aytiladi va
(13.1)
formula bilan ifodalanadi. Bunda: — nur chikarish kobiliyati, — nurlanish okimi, S — yuza.
Nurlanish qobiliyati nurlanishning spektral zichligi bilan quyidagicha boglangan:
(13.2)
XB sistemasida nur chikara olish kobiliyatining birligi - Vt/m².
Jismlarning yoruglikni yutish kobiliyati (A_) yoki jismlarning monoxromatik yutish koeffitsiyenti deb, yutilgan yoruglik okimi (dF¹_) ning tushayotgan yoruglik okimi (dF_) ga nisbatiga aytiladi va
(13.3)
formula bilan ifodalanadi. A_ — ulchamsiz kattalik. Bu kattalik nurlanish chastotasi va jism xaroratidan tashkari, jism materialiga, shakliga va yuzining sillikligiga boglik.
Agar jism tushayotgan yoruglik okimini tula yutsa, bunday jismga absolyut qora jism deyiladi. Absolyut kora jism uchun A_=1. Real jismlar absolyut kora emasdir, lekin optik xossalariga karab ularning ayrimlari absolyut kora jismga yakinligini kursatish mumkin (masalan, kuya, kora baxmal va x.k.).
Jismlarning nur chikarish kobiliyatining spektral zichligi va nurni yutish kobiliyati (A_T) orasida ma’lum nisbat bulib, bu nisbat (13.4)
bilan ifodalanadi va Kirxgof konunini ifodalaydi. Bu konunga asosan ixtiyoriy tulkin uzunligi va xarorat uchun jismlarning nur chikarish kobiliyatini nur yutish kobiliyatiga nisbati xamma jismlar uchun bir xil bulib, absolyut kora jismni nur chikarish kobiliyati ga teng. Kirxgof funksiyasi xam deyiladi.