Мавзу: болалар боғчасида тасвирий фаолият машғулотларини ташкил этиш ва уюштириш

O‘rta guruhda loydan buyum yasashga o‘rgatish. O‘rta guruhda bolalar rivojlanishi jihatdan qo‘yi guruhdan farqlanadi. Bolalar hayotining 4-chi yilida ham fiziologik, ya’ni jismoniy jihatdan, ham psixologik jihatdan rivojlanadi. Ular predmetlar tuzilishidagi xususiyatlarni ajrata oladigan, tarbiyachining tushuntirib, ko‘rsatib berishini tinglay oladigan bo‘lishadi, lekin yasagan ishlari quyi guruhdan katta farq qilmaydi. Bolalar hali o‘z ishlarida proporsiyaga rioya qilmaydi, qismlarini mahkam birlashtirmaydi, predmet shaklini aniq tasvirlaydilar, chunki bolalar hali tasvirlashning hamma usullarini egallamagan va predmet haqida aniq tasavvurga ega bo‘lmaydi.
Tarbiyachi bu guruhda ham bolalarda loy mashg‘ulotiga nisbatan qiziqish uyg‘otishi, qo‘l harakatlarining koordinatsiyasini tarbiyalash, faolligini o‘stirish bo‘yicha ish olib borishini davom ettiradi. Bolalarni predmet shakli to‘g‘risidagi tasavvurlarini yana ham chuqurlashtirish, uning detallarini to‘g‘ri tasvirlashi ustida ish olib boradi. Masalan: odamning boshi dumaloq, uning yuzida ko‘zi, burni, og‘zi bor va boshqalar. Bu guruhda qo‘yi guruhga nisbatan predmetni, uning tuzilishini aniqroq tasavvur yoki idrok etishga, simmetriyaga rioya qilish, proporsiyani to‘g‘ri tasvirlash kabi sifatlarni o‘stirishga ko‘proq ahamiyat beriladi. Shu bilan birgalikda bu guruhda tarbiyachi loy bilan ishlash usullari va xillarini o‘zlari mustaqil ravishda qo‘llashi ustida ko‘proq ish olib boradi. Loy bilan ishlashning texnik usullaridan foydalanishga nisbatan ham talab ortadi: bolalar barmoq bilan, uning uchlari bilan ishlashga qismlarni mustahkam yopishtirishga, yopishtirgan qismlarini, mayda qismlarini chimdib chiqarishga va hokazo.
Bolalar loy bo‘lagini aylanaviy va uzunasiga harakat qildirishga, barmoq uchi bilan chimdib chiqazadilar, ya’ni 2 yoshda bolalar asosan takror ishlaydilar. 3 yoshda bolalar butun loy bo‘lagidan sabzavot-mevalar, shuningdek bir necha qismdan tuzilgan narsalar yasashga o‘rganadilar. Ular qo‘g‘irchoq, mushuk, quyon, o‘yinchoq, ayiq, qorboboni yasaydilar. Kichik guruhda ikkita shardan yasagan bo‘lishsa, o‘rta guruhda esa katta-kichik uchta shardan, shuningdek, qo‘l va boshqa detallarni ham qo‘shib yasaydilar. Bolalarni loy bo‘lagining mayda qismlarini cho‘zib chiqarishga, barmoq bilan chuqurcha hosil qilishga, buklashga, biriktirilgan qismini mahkam qilib yopishtirishga o‘rganadilar. Chimdib chiqarishga bolalar jo‘ja, qushlarni yasashda o‘rganadilar. Shu jarayonda bolalar predmetlarni, ularning qismlarini, shakli, kattali jihatidan taqqoslashga o‘rganadilar. Masalan: baliqni loydan yasashda oldin tanasini oval shaklida yasab oladilar, so‘ng baliqning bir tomonini salgina cho‘zib va dumaloqlab, baliqning boshini, qarama-qarshi tomonini ko‘proq cho‘zib chiqarib, yapaloqlab, uning dumini yasaydilar, suzgichlarini chimdib chiqaradilar. Shuningdek, bolalar loy bo‘lagini bir necha bo‘lakka bo‘lishga o‘rganadilar. Masalan: qushni yasashda yuqoridagilardan tashqari idishlar yasashga o‘rganadilar. Ular idishlarni yakka usulda: ya’ni yumaloqsimon va silidrsimon shakllarni barmoq bilan bosib chuqurcha hosil qilish, bandini esa alohida loy bo‘lagidan yoki asosiy loy bo‘lagidan cho‘zib chiqarib yasash mumkinligini o‘rganadilar.
Bolalar olgan bilim va malakalarni o‘stirib mustahkamlaydilar. Bolalar bu chorakda butun yil davomida o‘rgangan narsalarini yasaydilar, shu bilan birga tarbiyachi bolalarni tipratikan, sichqon, meva solingan idishcha, qo‘ziqorin solingan savatcha kabilarni ham loydan yasashga o‘rgatib boradi. Butun yil davomida olib boriladigan mashg‘ulot asosan predmetli mavzu asosida olib boriladi va bu mashg‘ulotlar jarayonida bolalar boshlagan ishlarini oxiriga yetkazishga, mustaqil ishlashga, o‘z ishlarini yangi detallar bilan boyitib borishga o‘rganadilar.
Yuqorida aytib o‘tilgan loy bilan ishlash dasturini bolalar o‘zlashtirishlari uchun tarbiyachi turli xil metod va usullardan foydalanadi. Tarbiyachi guruhda yoki sayrda tevarak-atrofda predmetlarni kuzatishni taklif etadi. Kuzatish va predmetni ko‘rib chiqish vaqtida tarbiyachi bolalar diqqatini dekaratsiyaga, predmetning asosiy shakliga, uning qismlariga, tuzilishiga, bir-biriga nisbatan proporsiyasiga jalb etadi. Masalan: predmetni kuzatishda uning tanasi boshining shakliga, dumining tekisligiga, boshi, gavdasiga tik joylashganligiga va boshqalarga jalb etadi. Shu bilan birga tarbiyachi bolalarning diqqatini predmet, hayvon va parrandalarning harakati natijasida gavda holatlari ham o‘zgarib turishini tushuntirib beradi. Bu guruhda tarbiyachi predmetni qo‘zg‘atishi va ko‘rib chiqishi vaqtida uni qo‘l barmoqlarining harakati bilan ko‘rsatib beradi va bolalardan ham shuni qat’iy talab qilishlari kerak, bu sensor tarbiyasiga ta’sir ko‘rsatadi.
Bu guruhda yuqoridagi usullardan tashqari tarbiyachi ko‘rsatib, tushuntirib berish usulidan foydalanadi. Bu guruhda kuzatish, ko‘rsatish qisman yoki to‘liq bo‘lishi mumkin. Shuningdek, mashg‘ulot boshqa kuzatishdan tashqari predmet yoki o‘yinchoqlarni tarbiyachi tomonidan yasalgan kichik haykaltaroshlik asarlaridan foydalanish mumkin. Shu bilan birgalikda tarbiyachi mashg‘ulot jarayonida o‘yin usulidan ham foydalanish mumkin. Masalan: qo‘g‘irchoq uchun shirinliklar va boshqalar.
Bolalarni mashg‘ulot jarayoniida qiziqishlarini saralash maqsadida tarbiyachi mashg‘ulot jarayonida yoki mashg‘ulotgacha loy ishiga mos keluvi she’r, topishmoq, qisqa ertaklar o‘qib berishi mumkin. Yasalayotgan ish yana ham obrazli bo‘lishi uchun stekdan foydalanish mumkin. Masalan: quyonning ko‘zini. Bu guruhda bolalarga ixtiyoriy loy ishlarini ham uqtiradi. Bunda tarbiyachi savollar bilan bolalar yasaydigan mavzularni aniqlab oladi, ularni yasash usullarini eslab oladilar. So‘ng bolalarning o‘zlari ishga kirishadilar. Bolalarning mustaqil ishlari jarayonida tarbiyachi bolalarga maslahatlar, ko‘rsatmalar bilan yordamlashib boradi.